Omdat zeeën en oceanen druk bevaren worden is er veel geluidsoverlast voor bepaalde zeedieren, vooral veroorzaakt door scheepsmotoren. Maar ook werkzaamheden als heien kunnen storend zijn, evenals het gebruik van sonar. In het kader van de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie is dit jaar een monitorprogramma van start gegaan om de invloed van geluid op zeezoogdieren te onderzoeken. In 2018 moet er voldoende informatie beschikbaar zijn om de richtlijn om te zetten in regels.

Bultrug sonar
Staart van een bultrug | Foto: Wikimedia Commons

Op het Marineterrein in Amsterdam kwamen vorige week 150 experts bijeen om zich te buigen over de problematiek van geluidsvervuiling in open water, en de invloed daarvan op het mariene leven. Volgens projectleider René Dekeling van de Koninklijke Marine heeft geluid inderdaad invloed op zeedieren, maar verschilt het per diersoort en type geluid. In dagblad Spits zei hij hierover:

“Alle diersoorten reageren verschillend op een sonar-, scheepsgeluid of het geluid van een seismisch onderzoek. We hebben wel een idee welke diersoorten vrij gevoelig zijn en welke nauwelijks reageren. Zo weten we dat bij heien op zee bruinvissen wegblijven. En van scheepsgeluiden weten we dat die het eigen geluid van dieren maskeren.”

Het is moeilijk om te onderzoeken welk dier op welk type geluid reageert. In Amsterdam werd vooral gekeken naar de invloed van sonar op zeezoogdieren. Volgens Dekeling kan sonar ervoor zorgen dat dieren uit hun leefgebied verjaagd worden, zelfs bij lage geluidsniveaus. Met name orka’s en butskoppen vallen onder deze groep, die al vluchtgedrag vertoont wanneer de bron van het sonargeluid nog kilometers ver weg is. Maar bultruggen en grienden worden pas bij veel hardere sonargeluiden verstoord, aldus Dekeling.

Stranden
Iedere verstoring van de leefomgeving van grote zeezoogdieren is een bedreiging van hun voortbestaan. Wanneer geluidsoverlast ervoor zorgt dat de dieren wegvluchten zou dat kunnen leiden tot een voedseltekort, of problemen met de voortplanting. Maar er zou ook een verband kunnen bestaan tussen geluid en het gedesoriënteerd raken van bepaalde walvissoorten, waarna ze stranden en ten dode opgeschreven zijn.

Al eerder besteedde PiepVandaag aandacht aan een onderzoek waarin was aangetoond dat walvissen veel stress ondervinden van het geluid veroorzaakt door de propellers van zeeschepen. Bij de voortstuwing van schepen komen geluiden vrij die in hetzelfde geluidsspectrum liggen als dat van de tonen die walvissen voortbrengen om met elkaar te communiceren. Het blijkt dat bij veel geluidsoverlast de hoeveelheid stresshormonen bij walvissen flink omhoog gaat. Ook sonar zou van grote invloed zijn op het gedrag van walvissen en dolfijnen, zo ontdekte onderzoeker Fleur Visser van de Universiteit van Amsterdam. Zij vond directe verbanden tussen oefeningen van marineschepen in de Middellandse Zee en het stranden van walvissen in ondiep water.

Besef
Het is hoopgevend dat de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie aanleiding geeft om serieus onderzoek te doen naar geluidsoverlast voor zeedieren. De kans bestaat dat de richtlijn uitmondt in regels die het geluid onder water moeten beperken, bijvoorbeeld door het gebruik van stillere motoren en propellers. Wat de Koninklijke Marine betreft is het besef doorgedrongen dat ook het gebruik van sonar van invloed is en dat daarmee rekening gehouden moet worden, aldus Dekeling in Spits:

„Als er oorlog of crisis is, zul je dat sonarsysteem moeten gebruiken. Maar we hebben het vooral over de overlast als gevolg van testen, oefeningen en trainingen. We willen dat dat gebeurt zonder te veel schade.”

Bronnen: Spits, PiepVandaag, Over de Zee ©PiepVandaag.nl