Op het tropische eiland Mauritius, waar driehonderd jaar geleden door toedoen van Nederlandse zeelieden de dodo uitstierf, dreigt binnenkort weer een diersoort door mensenhanden te worden uitgeroeid. De overheid van Mauritius is namelijk onlangs gestart met de omstreden slachting van achttienduizend zwarte vleerhonden: een grote vleermuizensoort met een opvallende goudkleurige vacht die zich voedt met vruchten. Door de slachting zal deze diersoort zeer waarschijnlijk op de rand van uitsterven worden gebracht. Het afmaken van de vleerhonden zou nodig zijn vanwege vermeende schade die deze fruiteters aanrichten in mango- en lycheeplantages. Maar een wetenschappelijke commissie van natuurorganisatie IUCN trekt dit in twijfel en kwam met een positieverklaring waarin ze bezwaar maakt tegen de slachting en alternatieven aandraagt waarbij de vleerhonden gespaard blijven. Verliezen van fruittelers worden hierbij vermeden.

vleerhonden
Vleerhond  | ©Jacques de Speville

De zwarte vleerhond (Pteropus niger) komt – nadat deze in de 18e eeuw uitstierf op het naburige eiland Réunion – alleen nog voor op Mauritius: een eiland in de Indische Oceaan pakweg 900 km ten oosten van Madagaskar. Overdag slapen de vleerhonden – ondersteboven hangend – op vaste rustplekken in het bos op steile berghellingen. Bij het vallen van de avond vliegen ze uit en gaan op zoek naar fruit om zich te voeden. Met name in droge perioden – als er een tekort aan fruit in het bos is –  vliegen de vleerhonden ook naar de fruitplantages. De totale populatie wordt geschat op zestien- tot drieëndertigduizend individuen. Op de IUCN Rode Lijst staat de soort vermeld als ‘kwetsbaar’, maar vooralsnog is de populatie stabiel. Dit zou echter drastisch kunnen veranderen als meer dan de helft van de vleerhonden nu wordt afgemaakt, nota bene midden in het seizoen dat ze hun jongen ter wereld brengen. Tussen augustus en december zijn de vrouwtjes zwanger en zogen ze hun jongen. Als deze moeders worden gedood, verhongeren hun jongen: een wrede methode, aldus de wetenschappers die protest aantekenden bij overheid van Mauritius.

Cruciaal voor bestuiving
Het afmaken van de zwarte vleerhonden is niet alleen wreed, het brengt ook schade toe aan het ecosysteem aangezien de vleerhonden een cruciale rol spelen bij de bestuiving. Met hun snuit en klapperende vleugels raken ze tijdens het foerageren immers de bloesem in de fruitbomen. Op Mauritius is ongeveer 18% van het land bedekt met bos. Maar dit is voor het overgrote deel aangeplant bos met soorten die van oorsprong niet op het eiland voorkomen en waarin de vleerhonden niet noodzakelijkerwijs voedsel kunnen vinden. De inheemse boomsoorten zijn juist ingesteld op de bestuiving door vleerhonden: waarmee ze samen over tienduizenden jaren zijn geëvolueerd. Terwijl Mauritius goede bosbescherming kent zou het verdwijnen van de vleerhonden het voortbestaan – laat staan toename – van inheemse boomsoorten veel moeilijker maken. Het eiland verloor al twee andere soorten vleerhonden: Pteropus subniger en Pteropus rodricensis. Met het verdwijnen van de derde en laatste grote soort valt er een belangrijke schakel in het ecosysteem weg. Het uitsterven van de zwarte vleerhond zal daarom onherroepelijk effect hebben op andere planten- en diersoorten.

Schade aan oogst
Onderzoek naar de oorzaken van het verlies van vruchten op mango- en lycheeplantages wees uit dat de vleerhonden verantwoordelijk zijn voor 3 tot 11% van de schade aan de mango-oogst. Bij lycheeplantages lag dit percentage op 9%. Vogels, waaronder uitheemse parkieten, maar ook met  zeelieden meegekomen zwarte ratten, zorgen voor de nodige schade aan fruitbomen. De grootste verliesposten zijn echter stormschade: 13 tot 20% en ’te laat oogsten’ waardoor 29% van het fruit aan de boom óf op de grond wegrot. De aan IUCN verbonden wetenschappers raden de boeren van Mauritius daarom aan om vooral sneller te oogsten en zo de economische schade te beperken. Maar ook het overspannen van bomen met netten wordt gezien als een effectieve manier om vraat door dieren te voorkomen. Het afschieten van de vleerhonden zoals dat in Australië gebeurt wordt gezien als een ineffectieve methode omdat de dieren zich verplaatsen naar andere plantages. Fabiola Monty vrijwilligster van het Wereld Natuur Fonds maakte een korte video over de alternatieven voor de slachting van de vleerhonden én de kansen voor het terugbrengen van het oorspronkelijke bos.

Meerderheid bevolking tegen slachting
Tegenover de wetenschappelijke argumenten van de natuurbeschermers staat de claim van de boeren die stellen dat 50% van hun oogst verloren gaat door de vleerhonden en de overheid die het totale aantal vleerhonden met negentigduizend veel hoger inschat. Toch blijkt uit een peiling onder de lokale bevolking dat een overgrote meerderheid van 80% tegen de slachting is. Een groep burgers schreef een open brief aan president Ameenah Gurib-Fakim – die zelf een wetenschappelijke achtergrond heeft in biologie – waarin ze haar smeekten ‘niet mee te werken aan deze tragedie’.

Petitie
Wereldwijd tekenden al meer dan honderdvijfentwintigduizend mensen een online petitie om de omstreden slachting te stoppen. Mauritius loopt gevaar haar vriendelijke groene imago te verliezen als de overheid dit plan definitief doorzet. Internationale aandacht en druk kan dus wel eens zeer effectief blijken. Want na de dodo wil Mauritius niet bekendstaan om nóg een iconische diersoort die willens en wetens is uitgeroeid.

©PiepVandaag.nl Carl Königel, Senior Advisor IUCN NL