Bedrijven die zich bezighouden met Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) richten zich voornamelijk op mens en milieu, maar besteden nauwelijks tot geen aandacht aan dieren. Dit stelt ethicus Monique Janssens in haar proefschrift genaamd: Dierenzaken, blinde vlek van bedrijven. Onze redacteur Robin Veenman interviewde Janssens over de bevindingen van haar onderzoek.

Dierenwelzijn
Interview: Dierenwelzijn, een blinde vlek voor bedrijven | Foto: Sid Bansidhar

Wat heeft je aangezet tot het doen van dit specifieke onderzoek? Is er bijvoorbeeld een moment geweest waarop je je realiseerde dat dierenwelzijn een blinde vlek is bij bedrijven?

Ik heb tientallen jaren gewerkt op het gebied van management en communicatie bij allerlei organisaties voor dierenwelzijn. In dat werk zag ik dat veel mensen echt wel bereid zouden zijn om diervriendelijk te consumeren, maar dat de bedrijven er heel weinig aan deden. Als vegetariër stond je elke avond weer je eigen bonenburgers  te kneden, niet bepaald reclame voor vegetarisme of veganisme! Je kreeg het probleem van de kip en het ei: de consument vindt de goede producten niet en de producent denkt dat er geen vraag naar is.

Ik ben me toen gaan bijscholen in ethiek en MVO, maatschappelijk verantwoord ondernemen, en daar zag ik precies hetzelfde. MVO is vaak gestoeld op de drieslag People, Planet, Profit. Ofwel: het streven naar winst is nodig om het bedrijf staande te houden, maar moet in balans zijn met de belangen van de mens en de natuur. Dus mijn vraag bleef staan: waarom heeft niemand het over dieren? Ik vond het zo gek dat die nergens vermeld werden, bijvoorbeeld ook niet in ISO 26000, een norm voor MVO-certificering.

Ik voelde een enorme drang om dat recht te zetten, en ben toen alle hoogleraren ethiek afgelopen om promotieonderzoek te kunnen doen naar het onderwerp ‘dieren in MVO’. Zo kwam ik in contact met Muel Kaptein, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit. Die was meteen enthousiast, want niet alleen bij bedrijven, maar ook in de academische bedrijfsethiek is het een blinde vlek.

Waarom denk je dat dierenwelzijn zo onbenoemd blijft bij bedrijven?

Voor mijn onderzoek heb ik managers geïnterviewd die binnen hun bedrijf verantwoordelijk zijn voor dierenwelzijn. Die waren zelf vaak heel betrokken bij dieren, maar kregen het onderwerp binnen hun bedrijf maar moeilijk over het voetlicht. Ze noemden allerlei redenen, maar er waren drie thema’s die steeds terugkwamen: starheid, dilemma’s en reputatie.

Starheid heeft te maken met conservatisme, traditie, doen wat je altijd al gewend was, niet willen veranderen. Dat zit hem vaak in personen, maar ook in systemen, zoals prijsconcurrentie en globalisering. Dilemma’s zijn de afwegingen die er altijd gemaakt moeten worden, zoals: laten we de dieren buiten voor hun welzijn of moeten ze juist binnen blijven voor het milieu?

De laatste factor, reputatie, is ontzettend belangrijk voor bedrijven. Sommige zijn bang om dierenwelzijn te noemen, omdat dierenwelzijnsorganisaties dan misschien juist op ze gaan letten. Maar die angst kan ook juist een stimulans zijn. We kennen allemaal de voorbeelden van felle campagnes die tot toezeggingen en verbeteringen leidden. Bedrijven beginnen langzamerhand in te zien dat ze die campagnes beter voor kunnen zijn door zelf aan dierenwelzijn te werken.

Foto: EerlijkeBankwijzer

Zie je een verandering in de manier waarop bedrijven met dierenwelzijn omgaan?

Ik heb acht jaar gedaan over mijn onderzoek, want ik moest het naast mijn werk doen. In die periode zag ik in Nederland wel wat verbetering. Dat Unilever intussen de Vegetarische Slager heeft overgenomen vind ik echt positief. Zo worden er vele malen meer consumenten bereikt. Ook heb ik de veganistische schappen in de supermarkten steeds breder zien worden. Maar ik vraag me af of het buiten West-Europa ook zo hard gaat. Goed, we zien soms in het nieuws dat een beroemd restaurant in New York volledig plantaardig wordt. Maar de multinationals heb ik na mijn onderzoek niet verder gevolgd.

Je beschrijft dat van de 200 multinationals die je onderzocht hebt, ruim de helft überhaupt geen woord wijdt aan dierenwelzijn op hun website. Zou je een voorbeeld kunnen noemen van een geval waarbij het opvallend slecht gaat of ging?

Het meest schokkend vond ik het voorbeeld van twee enorme bedrijven – in de VS en in Japan – die handelen in zowat alles wat je maar kunt bedenken, inclusief het voedsel dat in de supermarkten ligt, dus vlees, vis, eieren, melk, kaas en allerlei producten die daar weer van gemaakt zijn. En dan op de hele website niet één woord over dieren! Ik kon het bijna niet geloven, maar het was echt zo. Onlangs zag ik dat het Amerikaanse bedrijf inmiddels wel een pagina wijdt aan dierenwelzijn, maar het Japanse nog steeds niet.

Ben je ook gevallen tegengekomen waar het wel heel goed gaat?

Dat hangt heel erg af van wat je goed vindt. Aan het eind van mijn boek voorspel ik dat de toekomst veganistisch is, en dat bedrijven eigenlijk allemaal die kant op zouden moeten gaan: geen misbruik van dieren meer, maar een vredelievende omgang met dieren. In dat licht kun je hoop putten uit het ontstaan van veganistische restaurants en allerlei kleine bedrijven die op zoveel mogelijk manieren rekening houden met dieren. In mijn persoonlijke leven zie ik het ook. Kennissen die vroeger vonden dat ik overdreven deed met mijn veganisme, wisselen nu lekkere recepten met me uit.

Maar de cultuur waarin dieren gezien worden als voorwerpen die we naar believen kunnen gebruiken zit diep. Die is niet zomaar weg. Dus naast die groeiende schappen met veganistische producten die ik net noemde, liggen ook nog heel veel producten met een gruwelijke herkomst. Het gaat dus de goede kant op, maar erg traag.

Werelddierendag
Foto: publiek domein

In veel samenlevingen wordt de behandeling van dieren uitbesteed aan bedrijven. Als we het voorbeeld nemen van de Marktplaats-campagne van House of Animals op het gebied van de illegale hondenhandel, wat is volgens jou de verantwoordelijkheid van Marktplaats hierin, en wat zou de vervolgactie van Marktplaats moeten zijn?

Als je een platform hebt waar dieren verhandeld worden, of dat nou een ouderwetse dierenmarkt is of het volledig digitale Marktplaats, ben je medeverantwoordelijk voor wat zich daar afspeelt. Dus ik vind het terecht dat Marktplaats ter verantwoording wordt geroepen. Het eerste wat moet gebeuren is dat Marktplaats die verantwoordelijkheid voelt en neemt. Als zij een ethische code hebben, moet de zorgzaamheid voor dieren daar gewoon in staan. De volgende stap is dat ze actie ondernemen. Hoe dat het beste kan weten zij zelf wel. Ze hebben vast en zeker al strategieën voor allerlei andere onethische handel.

Karen’s blog: Aangifte tegen Marktplaats wegens medeplichtigheid dierenmishandeling

Kan je drie tips met ons delen zodat bedrijven meer rekening houden met dierenwelzijn?

Ten eerste: maak iemand verantwoordelijk voor dierenwelzijn en zorg dat diegene de ruimte krijgt om onderzoek te doen naar de impact van het bedrijf op dieren en om het belang van dieren een plek te geven in de ethische code en het MVO-beleid. Ten tweede: zoek samenwerking met dierenwelzijnsorganisaties. Die kunnen je een spiegel voorhouden en blinde vlekken signaleren. Ten derde: communiceer. Ik bedoel dan interne communicatie met de medewerkers én externe communicatie met de buitenwereld. Hanteer daarbij deze handige regel: als je iets niet kunt uitleggen is er veel kans dat het ethisch niet in de haak is.

Bron:

©AnimalsToday.nl Robin Veenman