De belevingswereld van dieren is al jaren een omstreden gespreksonderwerp. Hoewel inmiddels redelijk geaccepteerd is dat de pijnervaring van zoogdieren overeenkomt met die van de mens, is er geen consensus met betrekking tot vissen. Het niet voldoende in acht nemen van hun beleving kan echter onnodig leed veroorzaken. Uit verschillende onderzoeken is immers gebleken dat zij wel degelijk pijn ervaren.

Vissen
Nieuw onderzoek: vissen lijden wel degelijk pijn | Foto: Pixabay

Visteelt

Aquacultuur, de teelt van waterorganismen, is de wereld in gebracht als een ethischer alternatief voor wildvangst. Hoewel overbevissing hiermee effectief kan worden bestreden, is er ook kritiek op deze methode vanwege vervuiling, overmatig antibioticagebruik en afhankelijkheid van wilde soorten voor voedsel. Nu is daarnaast gebleken dat de psychologische effecten van het leven in gevangenschap zijn onderschat.

Effecten van verwaarlozing van behoeften

Een nieuw onderzoek heeft aangetoond dat van bijna 80 procent van waterdieren niet bekend is welke levensbehoeften essentieel zijn, omdat we te weinig rekening houden met hun gevoel. Dit gebrek aan informatie kan tot gevolg hebben dat vele dieren in gevangenschap onnodig lijden. Als we waterdieren geen juiste habitat kunnen verschaffen, kan dit namelijk leiden tot geboorteafwijkingen, agressief gedrag, verminderde mobiliteit en hevige pijn gedurende de slachting.

De conclusie van dit verslag is dan ook dat de industrie zich zou moeten concentreren op het cultiveren van eenvoudigere soorten met minder ingewikkelde behoeften. Voorbeelden hiervan zijn zeewier, oesters en mosselen. Daarentegen zouden intelligente dieren als de octopus niet gefokt moeten worden. Deze soort, alsook vele anderen, is eigenlijk niet geschikt om in groepen in gevangenschap te leven. Dit komt onder andere door karaktereigenschappen als agressiviteit. Bovendien zijn sommige vissoorten van nature niet sociaal aangelegd en kan een overvol aquarium tot stress leiden.

De fysiologie van pijn

Dat deze factoren eerder onvoldoende serieus werden genomen, is te wijten aan het omstreden discussiepunt over pijnbeleving bij vissen. Dit ondanks de al in 2002 aangetroffen nociceptoren. Deze pijnreceptoren zijn zenuwuiteinden, gespecialiseerd in het waarnemen van schadelijke prikkels. Het dreigende gevaar wordt kenbaar gemaakt aan het organisme door de binnengekomen prikkel om te zetten in een gevoel van pijn. Eerder werd echter aangenomen dat de aanwezigheid van deze receptoren niet automatisch betekent dat het individu daadwerkelijk een onprettige sensatie beleeft. Van mensen weten wij dat ze pijn kunnen ervaren omdat we hierover kunnen communiceren, terwijl dit bij dieren een onbewezen aanname lijkt te zijn.

Een kwestie van interpretatie

Deze veronderstelling is echter waarschijnlijk ten onrechte veelvuldig gebruikt als argument ten gunste van de aquacultuur. Ten eerste is dikwijls gebleken dat de biologische reacties van vissen, zoals hersenactiviteit, vergelijkbaar is met die van zoogdieren. Zo is de hormonale stressrespons in verband met pijn sterk overeenkomstig, alsook fysiologische veranderingen in het lichaam na acute stress. Dit geldt tevens voor gedragspatronen. Wanneer vissen negatieve prikkels binnenkrijgen, vertonen zij namelijk gedrag dat logisch te verklaren is als zij daadwerkelijk pijn beleven. Voorbeelden hiervan zijn verlaagde activiteit, verminderde eetlust en onvermogen om te reageren op andere belangrijke prikkels, zoals de aanval van een roofdier. Bovendien toonde een onderzoek aan dat rivierkreeften kalmeerden nadat ze angstremmende medicatie kregen toegediend. Dit werd duidelijk omdat zij onveilige omgevingen minder gingen vermijden. Hieruit kan men concluderen waterdieren wel degelijk basisemoties voelen.

Hoewel men alsnog kan redeneren dat zulke reacties mogelijkerwijs alleen biochemische reflexen zijn, wijzen de observaties op een pijnperceptie overeenkomstig met de menselijke. Alleen al een hoge mate van waarschijnlijkheid hiervan zou genoeg moeten zijn om de leefomstandigheden van waterdieren te veranderen. Ondanks dat we helaas geen kijkje kunnen nemen in andermans belevingswereld, kunnen we ons namelijk altijd beroepen op onze empathie.

Bronnen:

©AnimalsToday.nl Sacha Hoff