Uit experimenten blijkt dat hommels spelen leuk vinden. Onderzoekers van de Queen Mary University in London hebben hommels geobserveerd die het leuk vinden om rond houten ballen te rollen. Dit deden de dieren zonder daarvoor getraind te zijn of beloningen te hebben ontvangen. De onderzoekers denken dat ze het daarom doen omdat ze het leuk vinden. Het roept de vraag op wat voor gevoelens de dieren voelen en wat hun mate van bewustzijn is.

Hommels spelen
De gewone aardhommel is een van de meest voorkomende hommels in Nederland | Pexels.com

Hun bevindingen zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Animal Behavior. Dit levert nog meer bewijs voor het idee dat bijen complexer zijn dan eerder werd gedacht. Het feit dat ze dingen doen voor de lol roept de vraag op over welke gevoelens die zij ervaren en of ze hierdoor als bewuste wezens kunnen worden beschouwd.

“Het laat zien dat bijen geen kleine robots zijn die alleen op prikkels reageren.”

“Het laat zien dat bijen geen kleine robots zijn die alleen op prikkels reageren en dat ze activiteiten uitvoeren die plezierig kunnen zijn”, zegt Samadi Galpayage, hoofdauteur van het artikel.

Experiment

Hommels staan bekend om hun verrassend uitgebreide cognitieve vermogens. In 2017 deden wetenschappers van de Queen Mary University in London al onderzoek waaruit blijkt dat bijen kunnen leren voetballen door een doelpunt te maken met kleine houten balletjes in ruil voor een beloning. Sommige hommels aan de zijlijn leken het leuk te vinden om de ballen te rollen, terwijl ze daar niet voor waren getraind en er ook geen beloning voor kregen.

Om de hypothese te testen of bijen dit voor de lol deden, voerde Galpayage een aantal experimenten uit. In één daarvan werden 45 hommels geplaatst in een arena die verbonden was met een apart voedergebied door een pad omringd door 18 kleurrijke houten ballen. Er waren twee paden, een met vastgelijmde ballen en een met ballen die los waren. De hommels volgden eerder het pad met de losse ballen. En daar gingen rolden verschillende bijen de ballen over de vloer, sommige deden dat zelfs 44 keer op een dag. In totaal duurde het experiment 18 dagen en een hommel heeft zelfs 117 keer met de bal gerold.

Wetenschappers aan de universiteit volgde eerder ook vier hommels hun hele leven lang. Door deze vluchten te analyseren, ontdekten ze belangrijke nieuwe informatie over de hommel, namelijk dat de dieren een geheel eigen persoonlijkheid hebben in de manier waarop ze zoeken naar voedsel.

Voorbereiding

Mannelijke bijen lijken langer met de ballen te spelen dan vrouwtjes, een patroon dat wordt gevonden in vergelijkbare studies van spelende gewervelde dieren. Jonge bijen – jonger dan drie dagen oud – rolden de ballen ook meer dan bijen die ouder waren dan tien dagen. Ook dat past in trends die zijn gevonden bij andere dierensoorten. “Meer spel bij jongere individuen zou kunnen worden gekoppeld aan het voorbereiden van individuen op de wereld waarin ze zich bevinden”, verklaart Elizabeth Franklin, een gedragsecoloog die gespecialiseerd is in sociale insecten aan de Cornwall College Newquay.

Lonend

Het feit dat de bijen steeds terugkeerden naar de ballen en de activiteit steeds opnieuw uitvoerden, suggereert volgens Galpayage dat het op een manier lonend voor de dieren is. De gegevens uit het onderzoek komen overeen met trends die zijn gevonden in ander onderzoek naar het spelgedrag bij dieren. Volgens wetenschappelijke criteria moet spelen vrijwillig, spontaan of lonend zijn. De handeling van “spelen” is een gedrag dat geen direct voor de hand liggende functionaliteit heeft, zoals voedsel verkrijgen, onderdak vinden of paren. Volgens een mede-ontwikkelaar van die criteria, Gordon Burghardt, bevat het artikel een van de ‘beste experimenten’ over spelen met dieren. Het rollen van de bal leidde bijvoorbeeld nooit tot het krijgen van voedsel.

“Het wijst op een veel rijkere wereld van gevoelens, van mogelijkheden, niet alleen om te lijden maar ook om van dingen te genieten.”

Gevoelens

Wetenschappers zijn verdeeld over wat het nut van het spel is. Is het puur voor plezier? Of (ook) voor het ontwikkelen van motorische vaardigheden? Als de enige reden voor spelen plezier is, betekent dit dat wetenschappers serieuzer moeten onderzoeken of insecten gevoelens hebben, en dus bewust zijn. “Ik denk dat het bewijs vrij duidelijk is en ja, het wijst op een veel rijkere wereld van gevoelens, van mogelijkheden, niet alleen om te lijden maar ook om van dingen te genieten”, zegt Lars Chittka, hoofd van het bijenonderzoekslaboratorium aan de Queen Mary University.

“Er zijn veel dieren die alleen voor het plezier spelen, maar de meeste voorbeelden zijn afkomstig van jonge zoogdieren en vogels. Dit onderzoek geeft een sterke aanwijzing dat de hersenen van insecten veel geavanceerder zijn dan we ons misschien kunnen voorstellen.” Eerder onderzoek van Chittka toonde al aan dat hommels positieve emoties en optimisme kunnen ervaren: een zoete traktatie kan de emotionele toestand van bijen op een positieve manier veranderen, waardoor ze sneller een beloning nastreven, of sneller herstellen van de schrik.

Bronnen:

©AnimalsToday.nl Sophie Jongma