Baikalmeer: klimaatverandering veroorzaakt domino-effect 

Het Baikalmeer in Siberië is het oudste en diepste meer ter wereld. Het bevat een vijfde van ’s werelds niet-bevroren zoetwatervoorraad en 75% van de diersoorten die er leven, komen nergens anders voor. In 1996 kreeg het de status van werelderfgoed omdat het een ongeëvenaard voorbeeld van een zoetwaterecosysteem is. Maar klimaatverandering en menselijke invloeden de brengen de dieren in dit meer nu in gevaar, volgens nieuw onderzoek van de Universiteit van Nottingham, het University College Londen en het Institute of Earth’s Crust (de Siberische tak van de Russische Academie van Wetenschappen).

Er dreigt een domino-effect te ontstaan in het Baikalmeer. Er leven bepaalde unieke microscopisch kleine algen in het meer, diatomeeën genaamd. Maar doordat het water opwarmt, neemt het aantal algen af. Deze algen staan onder aan de voedselketen en zijn onmisbaar voedsel voor andere organismen zoals plankton, vis en de enige zoetwaterrob ter wereld.

Cyclus verstoord
De diatomeeën die nu in het Baikalmeer leven worden langzamerhand vervangen door andere algensoorten die op andere plekken in de wereld talrijker zijn. Ze zijn lichter en groeien sneller. Door deze overname veranderen de voedingspatronen van de dieren, en daardoor mogelijk ook de natuurlijke cyclus van energie, voedingsstoffen en chemicaliën in het meer. Dat kan een grote impact hebben op de biodiversiteit.

Kleinste organismen tonen verandering aan
Dr. Sarah Roberts, eerder verbonden aan de Universiteit van Nottingham, legt de aanpak van het onderzoek uit:

“De resultaten laten zien hoe het Baikalmeer heeft gereageerd op de verregaande menselijke invloed in de 20e en 21e eeuw. Door analyse van de diatomeeën weten we hoe ze in de afgelopen 40 jaar zijn veranderd. Deze informatie kunnen we vervolgens gebruiken om de effecten te bepalen van wereldwijde klimaatverandering en de verstoorde afwatering van het meer in de 20e en 21e eeuw.”

Watertemperatuur
Het belang van het onderzoek naar diatomeeën wordt nog eens benadrukt door dr. Elena Vologina, verbonden aan het Institute of Earth’s Crust (de Siberische tak van de Russische Academie van Wetenschappen):

“Diatomeeën zijn bijzondere indicatoren van veranderingen in de natuur. Onze conclusies, die we hebben getrokken uit analyses van opgeslagen sediment, worden bevestigd door experimenten met sedimentvangst waaruit blijkt dat in de afgelopen twintig jaar de hogere watertemperaturen hebben gezorgd voor veranderingen in de hoeveelheid en samenstelling van diatomeeën in het Baikalmeer.”

Te veel draadalgen
Wetenschappers maken zich steeds meer zorgen over de problemen in het Baikalmeer die worden veroorzaakt door menselijke activiteiten en klimaatverandering. Uit eerder onderzoek is al gebleken dat de temperatuur in het meer is gestegen en dat het winterijs minder lang blijft liggen. Ongezuiverd rioolwater bedreigt de oevers: er komen te veel verrijkte voedingsstoffen in het water terecht waardoor de groei van groene draadalgen explodeert.

Diepten schoon?
De opvallendste ontdekking in het onderzoek de Universiteit van Nottingham en University College London is echter dat de verandering in de diatomeeënsoorten alleen in het zuidelijke bekken plaatsvinden en in het noorden nauwelijks iets is waargenomen, terwijl de opwarming van de aarde effect heeft op de totale ijsbedekking van het meer. Bovendien is de bovengenoemde oeververvuiling ook geen effect op de algen in het diepere, open water.

Gevoelig
Dr. George Swann, verbonden aan de  Universiteit van Nottingham, vertelt dat het evenwicht in het meer heel wankel is:

“Dankzij ons onderzoek begrijpen we beter hoe dit ecologisch gevoelige meer reageert op warmere omstandigheden. Op dit moment zijn de ecologische veranderingen beperkt tot het zuidelijke bekken van het Baikalmeer, maar er is meer onderzoek nodig om het effect van verdere opwarming van het meer op andere waterdieren te bepalen, zoals de zoetwaterrob.”

Nu ingrijpen
Anson Mackay, professor aan het University College Londen, voegt eraan toe:

“We hebben (nog) geen bewijs dat de waterkwaliteit in het diepe open gedeelte van het Baikalmeer verslechterd is, maar we weten wel dat de ontoereikende zuiveringsinstallaties rondom het meer zorgen voor overdadige hoeveelheden voedingsstoffen langs de oevers, met alle gevolgen van dien. We moeten er alles aan doen om deze door de mens veroorzaakte vervuiling een halt toe te roepen voordat die het open water bereikt, en de unieke biodiversiteit van het meer schade oploopt.”

Bron: EurekAlert! ©AnimalsToday.nl Anne Douqué