Pesticiden op koolzaad dodelijk voor bijen 

In het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Nature hebben Britse wetenschappers van het Centre for Ecology and Hydrology (Centrum voor Ecologie en Hydrologie) een artikel gepubliceerd waarin ze onomstotelijk het verband aantonen tussen pesticidengebruik op koolzaad en insectensterfte. Het gaat om neonicotinoïden, zeer controversiële pesticiden. Uit het onderzoek bleek dat de populaties van de insecten die het meest van de nectar in de felgele bloemetjes eten, zoals bijen, teruglopen met soms wel 30 procent.

Velden met geel koolzaad zijn zowel in Nederland als Groot-Brittannië een veelvoorkomend gezicht. Het is een zeer lucratief gewas omdat er plantaardige olie en veevoer van wordt gemaakt. Voor een maximale oogst moeten boeren de planten intensief bewerken, en ze gebruiken dan ook een grote hoeveelheid pesticiden. Voor koolzaad zijn dat over het algemeen neonicotinoïden, maar deze pesticiden worden kritisch gecontroleerd door de EU omdat allang bekend is dat ze bijensterfte veroorzaken.

Bijensterfte door meerdere factoren
Hoewel de meest gevoelige insectenpopulaties teruglopen met 30% door toedoen van het neonicotinoïdengebruik, concludeerden de onderzoekers dat de pesticiden verantwoordelijk waren voor 10 procent sterfte bij de 62 onderzochte wilde bijensoorten die van het koolzaad leven. De terugloop van hun populaties kan namelijk ook andere oorzaken hebben, zoals klimaatverandering. Daarbij ontdekten ze overigens ook dat alle voordelige effecten van een dieet van koolzaadbloemen op de bijenpopulaties volledig teniet werden gedaan door hun sterftecijfers. De wilde bijensoorten die het meest te lijden hebben onder de pesticiden zijn de aardhommel (Bombus terrestris), de gedoornde slakkenhuisbij (Osmia spinulosa) en de slanke groefbij (Lasioglossum fulvicorne).

Gif dringt diep door
Volgens de onderzoekers is koolzaad in het bijzonder schadelijk omdat de actieve bestanddelen van de neonicotinoïden niet alleen op het oppervlak van de plant blijven liggen, maar ook diep doordringen in de vezels. Dat betekent dat de bijen de chemicaliën binnenkrijgen via de nectar en pollen van de bespoten gewassen. De onderzoekers kwamen tot een duidelijke conclusie over de relatie tussen bijensterfte en de aanplant van koolzaad:  het gewas is ‘een belangrijke bron van blootstelling aan neonicotinoïden onder de wilde bijenpopulaties’.

Langdurige dataverzameling voor betrouwbaar resultaat
De resultaten komen voort uit gegevens die gedurende 17 jaar in Engeland verzameld zijn, tussen 1994 en 2011. In die dataverzameling legde men onder meer vast wat de veranderingen waren in de populaties van 62 wilde bijensoorten in relatie tot de aanplant van koolzaad. Dit is ook de periode waarin het gebruik van neonicotinoïden wijdverspreid raakte. Deze uitgebreide en nauwkeurige aanpak maakt dit tot een van de meest uitvoerige en overtuigende bewijzen tot nu toe in de huidige discussie over het effect van neonicotinoïden en andere pesticiden op bestuivers zoals bijen.

Regelgeving eindelijk aangepast?
Milieubeschermers zijn uiteraard zeer verheugd met dit keiharde bewijs tegen pesticiden. Ze hebben onmiddellijk opgeroepen tot strenge beperkingen op het gebruik van dergelijke pesticiden om de terugloop van de bijenpopulaties te stoppen. In 2013 vaardigde de EU al een tijdelijk verbod uit op bepaalde neonicotinoïden, maar dat verbod heeft de National Farmers Union (NFU, de Britse boerenbelangenvereniging) met enig succes aangevochten. Zo werd het verbod vorig jaar voor een deel opgeheven, en mochten de boeren hun koolzaad weer bespuiten. Ondertussen ligt de toekomst van dergelijke EU-reglementen onder vuur in Groot-Brittannië nu ministers de huidige regels willen herschrijven zodra de Brexit een feit is. De NFU eist dat boeren de neonicotinoïden overal mogen gebruiken.

Reacties dierenbeschermers
Matt Shardlow, directeur van liefdadigheidsorganisatie Buglife, verklaarde tegenover de Britse krant The Guardian:

“Dit lijkt me voldoende krachtig bewijs dat neonicotinoïden en bijen niet samengaan. We willen garanties van de bestuurders in Brussel en Groot-Brittannië dat boeren in de toekomst overgaan op onschadelijke pesticiden, en dat men de grote schade van deze stoffen aan onze zoetwaterecosystemen ongedaan maakt.”

Paul de Zylva, campagnevoerder voor Friends of the Earth, zei:

“Nu is onomstotelijk bevestigd dat dat de bijen op de Britse akkers te lijden hebben onder neonicotinoïden. Het is de druppel die de overvolle emmer van bestaand bewijs tegen deze pesticiden doet overlopen.”

Hij dringt erop aan dat de verantwoordelijke ministers hun ogen niet langer sluiten:

“Als onze regering de Britse bijen werkelijk wil beschermen, dan moet men het verbod op neonicotinoïden handhaven, welke gevolgen de Brexit ook heeft. En we eisen dat de regering een strenger test- en goedkeuringstraject voor deze pesticiden verplicht stelt.”

EU neemt resultaten in overweging
De EU zal de resultaten van het onderzoek meenemen bij de regelmatige controle van de bijenpopulaties en pesticidegebruik. Begin 2017 publiceert de European Food Safety Authority (het Europese voedselveiligheidsagentschap) een lijst van acties die bestuivers en consumenten moeten beschermen tegen de schadelijke effecten.

Bron ©PiepVandaag.nl Anne Douqué