Weetjes: Zonder vleermuizen geen tequila 

Overdag maken vogels en insecten als bijen en hommels de dienst uit, maar zodra de zon ondergaat nemen vleermuizen het luchtruim over. En niet alleen om insecten te vangen, want sommige vleermuizen en hun grotere familieleden de vleerhonden spelen een belangrijke rol als bestuiver. Wereldwijd zijn zo’n 500 plantensoorten uit 67 plantenfamilies afhankelijk van deze boeiende vliegende zoogdieren.

Voor het merendeel van de 1300 soorten vleermuizen staat insecten op het menu. Maar er zijn ook vleermuizen die uitsluitend nectar eten en zij spelen een belangrijke rol in de bestuiving van planten en vruchtdragende bomen. Op de bovenstaande foto is goed te zien hoe een nectar drinkende vleerhond onder de pollen zit, die hij vervolgens weer op een andere bloem achterlaat.

Vacht
Sommige planten hebben zich door de evolutie heen geheel aangepast aan de bestuiving door vleermuizen. De dieren kunnen veel pollen meenemen in hun vacht en dat vergroot de kansen voor deze planten op bevruchting. Ook het feit dat ze flinke afstanden kunnen afleggen helpt daaraan mee. Een aantal plantensoorten in Australië is geheel afhankelijk van vleermuizen, zoals van de Syconycteris australis. Er zijn weinig beelden van deze zeldzame soort, maar hieronder kun je een filmpje zien hoe het diertje in een vleermuizenopvang nectar krijgt als voedsel alvorens weer terug te keren naar de vrijheid:

Echolocatie
Van insectenetende vleermuizen is bekend dat ze hun prooi vinden door echolocatie. Ze stoten daarbij voor het menselijke oor onhoorbare geluiden uit en door de reflectie daarvan horen ze waar zich het vliegende hapje bevindt. Dit verklaart hun naar verhouding grote oren. Maar ook sommige vleermuizen die nectar eten vinden bloemen met behulp van echolocatie. Het is zelfs zo dat veel van deze bloemen speciaal aangepast zijn om het geluid van de vleermuizen extra goed op te vangen en te weerkaatsen, dankzij een klokachtige, concave vorm.

Stinken
Op het oog zijn bloemen die vleermuizen aantrekken prachtig, maar o wee als je eraan ruikt. In plaats van een heerlijk parfum stinken ze vaak naar ontbindend vlees of rotte eieren. Deze geur wordt veroorzaakt door zwavelhoudende ingrediënten en kennelijk zijn de vleermuizen daar dol op.

Naast deze penetrante geur zijn de planten ook door hun kleur aangepast voor bestuiving door vleermuizen. Vleermuizen gebruiken namelijk niet alleen hun neus, maar ook hun ogen om de bloemen te vinden. Vaak hebben deze bloemen een lichte kleur die goed afsteekt tegen de nachthemel, maar sommigen zijn bruin, roze, fuchsia of geel. Wetenschappers zijn het er nog niet over eens of bepaalde bloemen zich specifiek hebben aangepast om met hun kleur vleermuizen aan te trekken of dat dit meer toeval is.

Ook de majestueuze baobab of apenbroodboom profiteert van bestuiving door vleermuizen, zoals in bovenstaande korte Franstalige documentaire te zien is (geen ondertitels).

Tong
Stel je voor dat wij een tong zouden hebben van een kleine 3 meter lengte. Van miereneters is bekend dat ze een lange tong hebben, maar de Zuid-Amerikaanse nectar- en insectenetende Anoura fistulata vleermuis heeft proportioneel gezien de langste tong van het zoogdierenrijk. Zelf is de vleermuis met 3,5 tot 4 centimeter een kleintje, maar zijn tong meet 8,5 centimeter. Dat is maar liefst 150 procent van zijn lichaamslengte. Zoveel tong past dan ook niet in zijn bek alleen; het dier heeft daarvoor een speciale holte in zijn borst, gelegen tussen het hart en het borstbeen.

Tequila
Wie wel eens een glas tequila drinkt mag de volgende keer het glas heffen op de vleermuis. Tequila wordt gemaakt uit de kern, het ‘hart’ van de blauwe agave, een plant die volledig afhankelijk is van vleermuizen voor de bestuiving. Gelukkig is het niet zo dat de nectar dezelfde verschijnselen veroorzaakt als het sterke drankje, want dan zouden er heel wat vleermuizen rondvliegen met hoofdpijn.

Voortbestaan
Zonder dat we er bij stilstaan zijn vleermuizen verantwoordelijk voor een deel van de lokale en wereldeconomie, maar ook zijn ze belangrijk voor de instandhouding van een evenwichtig klimaat. Vrijwel alle wilde bananen, van origine afkomstig uit het zuidoosten van Azië, worden door vleermuizen bestoven. Vliegende honden en andere bestuivende vleermuizen zorgen voor de bevruchting van eucalyptusbomen in Australië, natuurlijk belangrijk voor koala’s, maar die ons ook de frisheid geven van eucalyptusolie en een belangrijke bron zijn van hout. Tropische en subtropische regenwouden worden voor een deel in stand gehouden door vleermuizen, waarmee ze van invloed zijn op het voortbestaan van de ‘longen van de wereld’.  En dankzij deze vliegende zoogdieren kunnen de liefhebbers genieten van een glas tequila, hoewel dat natuurlijk van ondergeschikt belang is aan de rol die vleermuizen spelen voor de natuur.

In het onderstaande filmpje kun je zien hoe een vleerhond overdag nectar drinkt van bananenbloemen en zo meehelpt met de bestuiving:

Beschermen
Vleermuizen zijn uiterst boeiende dieren, maar helaas komt het vaak voor dat ze bedreigd worden, bijvoorbeeld door nieuwbouw, omdat ze gestoord worden tijdens het overwinteren of door de sloop van gebouwen met vleermuizenkolonies. Maar ook het kappen van regenwoud kan ervoor zorgen dat hun voedsel verdwijnt en daarmee de vleermuizen. Het beschermen van vleermuizen is dan ook erg belangrijk, want ze doen meer voor ons en de natuur dan hun bijzondere verschijning doet vermoeden.

Bron ©PiepVandaag Bart van Riel