Dat honden gek worden van blijdschap wanneer ze hun baasje na een tijdje weer zien, is bekend. De wetenschap bewees lang geleden al dat dieren een hele reeks emoties ervaren. Angst, vreugde, schaamte, wrok, jaloezie, woede en liefde. Maar van echte tranen wist men nog niet eerder. Tot ver in de jaren tachtig ging men ervan uit dat dieren geen gevoelens kenden. Uit verschillende onderzoeken is nu gebleken dat dieren wel degelijk gevoelens hebben. Alle dieren kennen emoties. Wat betekent dat voor onze houding tegenover hen?

Alle dieren kennen emoties
Alle dieren kennen emoties | Foto: publiek domein

Japanse onderzoekers aan de Azabu University keken, gebaseerd op het gedrag van 22 honden, naar de reacties van de dieren die herenigd werden met hun baasjes. Om hun theorie te testen, plaatsten academici stroken papier onder de ogen van de honden tijdens normale interactie met hun eigenaren en een minuut voordat ze na een aantal uren scheiding met hen werden herenigd. Zodra de honden hun baasjes zagen, was dit de enige keer dat ze tranen huilden.
.

Hondenogen tranen bij hereniging met hun baasjes

.
Het is bekend dat honden tranen produceren om hun traanbuisjes schoon te houden, maar deze emotionele reactie bij het weerzien was nu bewezen. Takefumi Kikusui, een van de onderzoekers:

“We hadden nog nooit gehoord dat dieren tranen vergieten in vreugdevolle situaties, zoals hereniging met hun baasjes.”

Emoties in het dierenrijk

Apen hebben empathie; kunnen zich inleven in de gevoelens van een soortgenoot. Volgens onderzoekers in Taï National Park in Ivoorkust verzorgden chimpansees groepsgenoten die door luipaarden waren verwond. Ze likten hun bloed weg, verwijderden zorgvuldig het vuil uit de wonden en joegen vliegen weg die in de buurt kwamen. Ook hebben chimpansees, net als mensen, minder eetlust in de periode na een overlijden en proberen ze de plek van overlijden te vermijden.

Empathie is echter niet alleen beperkt tot verwante diersoorten zoals primaten. In een recente studie bij prairiewoelmuizen bleek dat ze uiterst gevoelig zijn voor tekenen van emotie bij soortgenoten, en vertoonden empathische reacties zoals troosten door middel van lichaamscontact. Ook bleek dat ratten elkaar helpen wanneer een andere rat klem zit en dat zelfs mieren hun soortgenoten verlossen uit noodsituaties.
.

.
Talloze diersoorten hebben eigenschappen die eerder voor puur menselijk werden gehouden, zoals elkaar verzorgen en rouwen om een soortgenoot:

  • Olifanten bezoeken nog regelmatig het karkas van een overleden soortgenoot.
  • Reeën rouwen om hun doodgeschoten jongen. De binding van hinde en kalf is intens. Telkens weer keert ze terug naar de plek waar haar jong het leven liet en roept het.
  • Ook wolven, zeeleeuwen en ganzen tonen rouwgedrag.
  • Kraaien maken niet alleen geluiden die gekoppeld zijn aan emoties als agressie of honger, maar kunnen ook geluiden maken als uiting van angst of seksuele opwinding.
  • Kraaien koesteren wrok als ze anderen zien die hen hebben belaagd – zelfs jaren later nog.
  • Resusapen in gevangenschap weigerden aan een knop te trekken om aan voedsel te komen als dat betekende dat een andere aap een schok zou krijgen, zelfs als ze honger hadden.
  • Toen ze de keuze kregen tussen smullen van chocolade of het redden van een verdrinkende metgezel, kozen ratten voor het laatste.
  • Toen May, een chimpansee, op het punt stond te bevallen, werd ze omringd door een opgewonden menigte chimpansees die elkaar verdrongen om alles goed te kunnen zien. Na lang wachten kwam de baby van May uiteindelijk tevoorschijn, en de groep was aangedaan. Een chimpansee gilde, en anderen omarmden elkaar, waarmee ze lieten zien hoezeer ze allemaal bij de emotie van het moment betrokken waren geweest.
    .

En wat te denken van de os die voorzichtig tegen een omgevallen schildpad duwt totdat het reptiel rechtop gaat staan? Videobeelden hiervan werden online miljoenen keren bekeken.
.

Emotionele reacties van dieren zijn een taboe

De weerstand tegen dierlijke emoties heeft vooral te maken met het superioriteitsgevoel dat de mens zichzelf graag aanmeet ten overstaan van dieren. Dat vindt de Leidse hoogleraar cognitieve psychologie Mariska Kret. Ze schreef er het boek ‘Tussen glimlach en grimas’ over:

“Dieren hebben emoties. Ze zijn intelligent en moeten gerespecteerd en beschermd worden.”

.

Alle dieren kennen emoties
Koeien zijn intelligent en kennen emoties | Foto: publiek domein

Koeien, kalveren en lichaamstaal

Koeien zijn geen melkmachines, maar intelligente dieren met een eigen persoonlijkheid, een eigen karakter en het vermogen verschillende emoties te ervaren en laten een duidelijke, huilende loei horen wanneer ze van streek zijn. Met name als hun kalfje ze wordt afgenomen, een standaard gegeven in de zuivelindustrie. De mens wil de melk van de moederkoe, dus het kalf wordt bij haar weggehaald. Daarbij stromen er ook tranen uit hun ogen, net als bij verdrietige mensen. Een moederkoe zal vaak dagenlang naar haar vermiste kalf zoeken en ontroostbaar huilen.

Uit observatie is gebleken dat koeien weten wanneer ze op het punt staan te sterven, zoals in het geval van een drachtige koe in China, die werd gefilmd toen ze naar haar slachthuis werd geleid met tranen in haar ogen en ze huilend knielde voor het slachthuispersoneel. Dierenliefhebbers zamelden meer dan 3.500 dollar in om de koe van het slachthuis te kopen.

Koeien zijn sociale dieren. Hoewel hun emotionele bereik niet hetzelfde is als dat van mensen, ervaren ze complexe sociale emoties. Ze verlangen naar sociale interactie, ontwikkelen diepe sociale banden, en kunnen eenzaam worden. Behalve met hun stem communiceren koeien ook met hun lichaam. De staarthouding kan bij runderen veel zeggen over hoe de dieren zich voelen.
.

Koeien praten met elkaar over hoe ze zich voelen

Alle dieren kennen emoties

Dieren staan qua gevoel veel dichter bij ons dan velen voor mogelijk houden. Er leven duizenden dieren in dierentuinen, miljoenen in laboratoria, nog eens miljoenen bij mensen thuis, en miljarden in de agrarische industrie. Het is onmiskenbaar dat we de meeste van hen niet goed behandelen. En door te ontkennen dat dieren emoties hebben, is het gemakkelijker om daarmee te leven. Dan hoeven we onszelf geen ethische vragen te stellen bij de manier waarop de meeste dieren worden behandeld.

“Want dieren zijn precies als mensen”, zei Meneer de Uil van de legendarische televisieserie De Fabeltjeskrant, ruim vijftig jaar geleden. En bioloog Frans de Waal weet het eveneens al jaren. In het blad Science vragen hij en Kristin Andrews zich af welke gevolgen het heeft voor onze houding tegenover dieren als we erkennen dat ze gevoelens en emoties hebben.

Mensen hebben een morele verplichting om de emoties en gevoelens van dieren te erkennen en hun pijn te vermijden, stellen de auteurs. Als het bijvoorbeeld klopt dat ongewervelde dieren zoals kreeften gevoel hebben en emoties ervaren, dan moeten ze voortaan ethisch worden gedood en moet het worden verboden dat ze levend worden gekookt.

Darwin zei het in 1872 al in zijn boek The Expression of the Emotions in Man and Animals, een bestseller die nog steeds de basis vormt voor onderzoek naar gelaatsuitdrukkingen en het emotionele leven van mensen én dieren.
.

.
Bronnen:

Kunnen dieren verdriet ervaren?

©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg