Herintroductie jaguars in Brazilië niet zonder uitdagingen

De herintroductie van jaguars in het Braziliaanse Amazonewoud gaat niet vanzelf. Er zijn nog vele uitdagingen te overbruggen. Dankzij de GPS-halsband van jaguar Xamã die in 2024 in het Amazondegebied is uitgezet, krijgen we meer inzicht in het leven en de bedreigingen waarmee deze soort kampt.

Xamã werd als een jonge welp van pas 2 maanden oud gered uit een bosbrand die ontstaan was na een uitbreiding van de landbouwsector in het Amazondewoud in Brazilië. Xamã is een mannelijke jaguar ook wel Panthera onca genoemd. Hij is vorig jaar geherintroduceerd in zijn natuurlijke omgeving. maar blijkt een ernstig trauma te hebben opgelopen tijdens de bosbrand. Waarschijnlijk heeft het jonge dier destijds zijn moeder verloren in de vlammen. Bij de uitzetting heeft Xamã een GPS-halsband om gekregen. Hierdoor kan de route die hij aflegt, worden afgelezen.

Impact van landbouw op wilde dieren

Volgens de dierenbeschermingsorganisatie Animal Protection was Xamã een goede kandidaat voor een uitzetting in het wild. Men zag de situatie tevens als een mooie kans om Brazilianen te waarschuwen voor de negatieve impact van landbouwuitbreiding op wilde dieren. Júlia Trevisan, bioloog en wildlifecoördinator bij World Animal Protection:

“Omdat hij een dier was dat nauwelijks contact met mensen had gehad, was hij een goede kandidaat voor herintroductie. Vervolgens hebben we onze partners gebeld om te bepalen wie zijn rehabilitatie kon uitvoeren.”

Dierenbeschermingsorganisatie Onçafari, een internationale leider in de herintroductie van jaguars, ontfermde zich destijds over Xamã. Onçafari heeft in de afgelopen tien jaar verschillende succesvolle uitzettingen uitgevoerd, zowel in het Amazonegebied als in de Pantanal. Met alle uitdagingen van dien.

🐆 Xamã: la historia de un jaguar superviviente de los incendios del Amazonas

lazonaveggie.com/2025/03/17/x…

[image or embed]

— La Zona Veggie (@lazonaveggie.bsky.social) 17 maart 2025 om 09:29

Na vijf maanden in het ziekenhuis van Sinop bevestigden dierenartsen dat Xamã geschikt was om te reizen. Met behulp van voedingssupplementen verdrievoudigde hij zijn gewicht bijna tot 27,5 kilo. Gedurende deze periode werd hij zo min mogelijk in contact gebracht met mensen om zo imprinting, een term die gebruikt wordt om de hechting aan zijn verzorgers te beschrijven, te voorkomen. Vervolgens is Xamã overgebracht naar een rehabilitatieverblijf in het woud. Bioloog Leonardo Sartorello, coördinator van het Onçafari Herintroductieprogramma:

“Gezien de kennis die we hadden, was ik best wel bang, want Xamã was nog erg jong. Het was echt riskant. Na zijn vrijlating in de 15.000 vierkante meter grote omheining was hij praktisch onzichtbaar. De ruimte was te groot voor zo’n klein dier. Het was ons niet bekend of hij dood was, of dat hij door een slang was gebeten. Hij was nog maar een welp!”

Om zijn aanpassing te monitoren en te evalueren, waren er camera’s in en rond het verblijf. Xamã ging heel voorzichtig op verkenning uit. Het duurde meer dan een jaar voordat hij sommige gebieden naderde. Ook moest hij leren jagen en omgaan met andere jaguars. Zodra Xamã deze belangrijke vaardigheden onder de knie had, kreeg hij groen licht voor een echte herintroductie in het wild. Daar ging hij nog vele uitdagingen tegemoet.

De herintroductie van Xamã

De batterij van de GPS-halsband van Xamã zou ongeveer een jaar moeten meegaan. Daarna zou het satellietsignaal uitvallen en de VHF-antennefunctie worden geactiveerd. Het was echter de vraag of deze functie zin heeft in een uitgestrekt gebied als de Amazone. Sinds de herintroductie van Xamã is gebleken dat deze jaguar in ongeveer tien maanden tijd al meer dan 43.000 hectare van het Amazonewoud heeft afgelegd. Opvallend is dat hij hierbij open gebieden en landbouwgrond heeft vermeden. Wellicht vanwege zijn traumatische ervaring als jonge welp. Ondanks de aanvankelijke grote verplaatsing lijkt Xamã zich de afgelopen twee maanden te hebben gesettled in een gebied op ongeveer 15 kilometer van het rehabilitatieverblijf. Volgens Sartorello is dat een plek waar hij het fijn heeft. Er is voedsel voorradig en er zijn weinig conflicten met andere mannetjes in de buurt.

Uitdagingen voor de jaguar

Jaguars in Brazilië staan onder verschillende bedreigingen. Zoals bosbranden die vaak door weersomstandigheden en landbouwactiviteiten ontstaan. Mede hierdoor zijn niet alle herintroducties succesvol. Zo werd een vrouwelijke Jaguar, Gaia, die ook door Onçafari werd gemonitord, verkoold aangetroffen na een bosbrand. Enkele jaren ervoor was een andere vrouwelijke jaguar, Amanaci, zodanig verbrand dat zijn de rest van haar leven in een instelling in Goiás, NEX no extinction, moet doorbrengen. Dit opvangcentrum heeft tot op heden al ruim 78 jaguars opgevangen. Momenteel wonen er 27.

Naast de veel voorkomende bosbranden verongelukken veel individuen door verkeersongelukken, vanwege de ontbossing, uitbreiding van landwouwgrond en bebouwing. De jaguar lijdt daardoor tevens aan een groot habitatverlies. Een andere zeer ernstige en lugubere bedreiging zijn stropers. De handel in jaguars een lucratieve business. Ofwel om deze grote katachtige als huisdier te houden, of om de kop, huid, tanden en klauwen te verhandelen. Kortom: de herintroductie van jaguars in het Braziliaanse Amazonegebied is vaak succesvol, maar de dieren leven desondanks met vele uitdagingen en directe bedreiging van mens en klimaat.

Bronnen: