Orkamoeders kennen net als mensen een menopauze, waarna ze onvruchtbaar zijn. Doorgaans is dat tevens het einde van de meeste dierenlevens, maar vrouwelijke orka’s gaan na de menopauze hun zonen verdedigen tegen agressors. Mannetjes hebben minder tandafdrukken op hun lijf als hun onvruchtbare moeders in de buurt zijn. De bevindingen van het onderzoek hiernaar zijn gepubliceerd in Current Biology.
De meeste dieren overlijden wanneer ze niet meer vruchtbaar zijn. Op dit moment is van slechts zes soorten – mensen en vijf soorten tandwalvissen – bekend dat ze de menopauze doormaken. Vrouwelijke orka’s (Orcinus orca) kunnen in het wild 90 jaar oud worden en leven gemiddeld nog 22 jaar na de menopauze. Wetenschappers vragen zich al lang af waarom mensen en sommige walvissoorten een groot deel van hun leven niet voortplanten.
Na de menopauze
Eerdere studies hebben evolutionaire voordelen aangetoond, waarbij moeders na de menopauze de levensduur van hun nakomelingen en kleinkinderen verlengen. Dit doen ze door de vis die ze vangen te delen en hun groep naar de rijkste visgronden te leiden. De recente studie suggereert ook dat de onvruchtbare moeders hun zonen helpen bij het navigeren door ‘sociale relaties’.
Mannelijke orka’s hebben minder tandafdrukken wanneer hun moeder nog aanwezig is en niet meer voortplantte. Walvisonderzoeker Charli Grimes van de Universiteit van Exeter, eerste auteur van de onderzoekspublicatie:
“De motivatie van dit project was om te proberen te begrijpen hoe deze post reproductieve vrouwtjes hun nakomelingen helpen. Onze resultaten wijzen op een nieuwe manier waarop de menopauze adaptief is bij orka’s.”
De bevindingen zijn gebaseerd op een analyse van bijna 7.000 foto’s van zuidelijke orka’s, die voor de kust van de Stille Oceaan in Noord-Amerika leven en al meer dan 50 jaar worden gevolgd. Zuidelijke orka’s voeden zich met zalm en hebben geen andere natuurlijke vijanden dan mensen, dus tandafdrukken op hun huid kunnen alleen worden toegebracht door andere orka’s. Beten van andere orka’s kunnen aanzienlijke verwondingen veroorzaken en littekens geven.
Uit de beelden, gecombineerd met gegevens verzameld tijdens het volgen van de populatie, bleek dat mannetjes die hun postmenopauzale moeder bij zich hebben minder tekenen van agressieve ontmoetingen vertonen. De aanwezigheid van onvruchtbare vrouwtjes had geen effect op tandafdrukken bij orka’s die niet hun nakomelingen waren. Het beschermende effect gold ook niet voor dochters en trad pas op nadat de moeders zich niet meer voortplanten.
.
Moeders beschermen zonen
Het is onduidelijk hoe orkamoeders hun zonen precies beschermen. De wetenschappers geven aan dat conflicten meestal te maken hadden met rivaliteit over partners. Grimes:
“Het zou kunnen dat ze hun verbeterde kennis van andere sociale groepen gebruiken om hun zonen te helpen bij risicovolle interacties. Misschien geven ze hun zonen signalen om het conflict te vermijden. Of het kan zijn dat ze zelf direct bij een conflict betrokken raken.”
Professor Darren Croft, ook van de Universiteit van Exeter:
“De overeenkomsten met mensen zijn intrigerend. Net als bij mensen lijkt het erop dat oudere vrouwelijke walvissen een vitale rol spelen in hun samenleving – ze gebruiken hun kennis en ervaring om voordelen te bieden, zoals het vinden van voedsel en het oplossen van conflicten.”
Vanuit evolutionair oogpunt is het logisch dat walvismoeders hun inspanningen richten op hun zonen, aldus de wetenschappers. Grimes legt uit:
“Mannetjes kunnen met meerdere vrouwtjes paren, dus ze hebben meer mogelijkheden om de genen van hun moeder door te geven. Ook paren mannetjes met vrouwtjes buiten hun sociale groep, zodat de last van het grootbrengen van het kalf op een andere groep komt te liggen.”
.
‘Moederskindjes’
Bij orka’s blijven volwassen nakomelingen in een sociale groep met hun moeders en vindt paring plaats tijdens sporadische interacties met andere groepen. Dit betekent dat volwassen zonen en dochters meestal bij hun moeder blijven tot de moeder sterft. Croft:
“Je ziet volwassen mannetjes van in de 40 en 50 zij aan zij zwemmen met hun moeders, en de moeders vangen vis en voeren hen. Het zijn door en door moederskindjes.”
Bronnen:
- Current Biology
- TheGuardian
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday Aurora van de Loo
