Fotocolumn Erwin Vermeulen: orka Lolita 

Op 8 augustus 1970, reisde een jonge orka met haar familie, later door onderzoekers de L-pod (groep) genoemd, samen met de J-en K-pods langs Whidbey Island in de Amerikaanse staat Washington. De samenkomst van deze drie familiegroepen wordt tegenwoordig een ‘superpod’ genoemd. Gezamenlijk vormen de J, K en L pods de zalmetende ‘Southern Residents’, maar die kennis over de orkagemeenschappen ontbrak toentertijd. 

Op die fatale augustus dagwerd de volledige groep orka’s een baai genaamd Penn Cove ingedreven met behulp van speedboten, onderwaterexplosies, netten en een laagvliegend spotvliegtuigje en werden 7 orka’s gevangen genomen. Bij de actie verdronken 5 orka’s: 4 baby’s en de moeder van een van hen. Hun buiken werden open gesneden en opgevuld met stenen en de dode lichamen werden verder verzwaard met ankerkettingen om hun dood geheim te houden.

Drie lijken werden echter opgevist door een trawler in november 1970 en achtergelaten op een strand op Whidbey Island. Mede hierdoor zegde zes jaar later SeaWorld voor een rechtbank toe om nooit meer orka’s in de staat Washington te vangen. SeaWorld verplaatste zijn criminele ontvoeringsactiviteiten vervolgens naar IJsland, vanwaar onder andere Tilikum, de hoofdpersoon van de documentaire ‘Blackfish’ werd ontvoerd.

Het jonge orkavrouwtje, waarschijnlijk 2 tot 4 jaar oud, dat als laatste uit het water van Penn Cove werd getakeld, werd in september 1970 verkocht aan Miami Seaquarium voor $20.000. Ze werd eerst Tokitae genoemd door haar gijzelnemers, maar, om haar herkomst uit de ‘Pacific North West’ uit te wissen, al snel tot Lolita omgedoopt, naar de hoofdpersoon uit Nabokov’s roman.

Van de overige zes orka’s die samen met Lolita gevangen waren genomen, werden er twee naar Japan verscheept en de anderen naar Texas, Groot Brittannië, Frankrijk en Australië. Ondanks dat het om jonge dieren ging, waren ze allemaal binnen vijf jaar dood.

In Florida deelde Lolita een zwembad met een mannelijke orka, Hugo, die in februari 1968 in Carr Inlet, Puget Sound, gevangen was op ongeveer 3-jarige leeftijd. Ook Hugo behoorde tot de ‘Southern residents’. Ze bleven samen tot Hugo stierf op 4 maart 1980. Hugo was ongeveer 15, in de orka pubertijd, toen hij zelfmoord pleegde door herhaaldelijk de wanden en ramen van zijn gevangenis te rammen.

Sindsdien, bijna 35 jaar geleden, heeft Lolita niemand meer van haar eigen soort gezien. Ze deelt van tijd tot tijd haar bad met verscheidene dolfijnen en leefde zelfs ooit samen met een zeeleeuw. Sinds 1987 is Lolita de enige overlevende van de ruim 40 ‘Southern Resident’ familieleden die de ontvoeringacties uit de late jaren 60 en vroege jaren 70 overleefden, maar voortijdig in gevangenschap stierven. Zelfs in de grootste en modernste aquaria is de levensverwachting van orka’s in gevangenschap sterk gereduceerd ten opzichte van die in het wild.

Alleen Corky, een ‘Northern Resident’ orka, bevindt zich langer in gevangenschap dan Lolita. Ze werd gevangen op de dag van mijn geboorte, 11 december 1969, en leeft nu dus al meer dan 45 jaar in slavernij; op dit moment in SeaWorld San Diego. Ze heeft ongeveer dezelfde leeftijd als Lolita.

Lolita bevindt zich in de oudste en kleinste tank in de Verenigde Staten en in een van de kleinste ter wereld. De 18 bij 24 meter is wettelijk te klein en voor de 6 meter lange, 3200 kilo zware Lolita is de tank minder diep dan dat ze lang is. Er is nauwelijks bescherming tegen de zon en buiten de ‘shows’ is er weinig stimulatie voor Lolita.

Onderzoekers denken dat Lolita’s moeder de ongeveer 85-jaar oude L-25 is, maar er zijn nog vijf andere vrouwtjes, vrij in het wild, in leven, die aanwezig waren toen Lolita werd ontvoerd, waarvan er twee de juiste leeftijd hebben om haar moeder te kunnen zijn.

Er is een weldoordacht pensioneringsvoorstel om Lolita terug te brengen naar haar geboortewateren, voorzien van een haalbaarheidsstudie. Ze zou in een afgesloten baai van San Juan Island, mijn thuis van de afgelopen drie jaar, worden geplaatst, waar ze kan heracclimatiseren aan haar natuurlijke omgeving en kan communiceren met haar familieleden. Men zal haar langzaam leren wennen aan het eten van zalm, kijken of ze zelf zalm vangt en onderwerpen aan uithoudingsvermogenoefeningen met behulp van bootjes. Als ze zich goed aanpast en er zelf voor kiest, zou ze uiteindelijk herenigd kunnen worden met haar familie. Wanneer ze die keuze van vrijheid niet maakt, zal ze de rest van haar leven in haar thuiswateren doorbrengen, in de nabijheid van haar familie, maar verzorgd door mensen.

De enige obstakels zijn de ‘eigenaars’ van Lolita en Miami Seaquarium die tot nu toe iedere medewerking weigeren.

In februari 2015, kondigde NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration), de Amerikaanse overheidsorganisatie die gaat over zeezoogdieren in gevangenschap, aan dat Lolita zou worden toegevoegd aan de lijst van bedreigde dieren, waarvan haar familieleden in het wild al langer deel uitmaken. Dit heeft niet direct invloed op haar gevangenschap, maar opent wel nieuwe mogelijkheden. Het oordeel wordt na 90 dagen effectief en dan is de weg vrij naar een nieuwe rechtszaak om haar vrijlating te eisen onder de Endangered Species Act, de Amerikaanse wet op bedreigde diersoorten.

De aanslagen van SeaWorld en Co. op de ‘Southern Residents’ en de ontvoering van tientallen leden van de groep uit de Puget Sound tussen 1965 en 1973,  is een van de hoofdoorzaken van het feit dat de Southern Residents nog steeds worstelen om als unieke groep te overleven. Hun aantal is na de diefstal van hun familieleden nooit ver boven de 80 uitgestegen en ligt er nu iets onder.

Erwin Vermeulen

©AnimalsToday.nl