Vorig jaar verscheen de prachtige documentaire Wolf, waarin de wolf wordt gevolgd bij zijn tocht naar Nederland. De film kreeg lovende kritieken, prijzen en werd in vele voorstellingen vertoond. Maker Cees van Kempen verbleef zeshonderd dagen in het veld op zoek naar beelden, terwijl de wolf zelf er alles aan deed om zich niet te laten zien. Een interessant gegeven dat niet alleen een mooie documentaire heeft opgeleverd, maar sinds kort ook een theatervoorstelling. Cees reflecteert daarin op het maakproces van de film, compleet met bloopers en achtergrondfeiten. Animals Today redacteur Laura Lancée interviewde Cees over de lopende theatertour, de documentaire en zijn toenemende fascinatie voor de wolf.
Interview met Cees van Kempen
Hallo Cees. Het maken van een film over een in het wild levend dier lijkt me niet eenvoudig. Een wolf kun je nu eenmaal slecht regisseren. Hoe heb je het aangepakt?
Inderdaad is het leven van een natuurfilmer niet altijd rozengeur en maneschijn. Je wacht uren, dagen, wekenlang op een wolf die op beeld kan worden vastgelegd. Vaak zie je wel een wolf, maar krijg je geen geschikt beeld, is het te kort of met licht uit de verkeerde hoek. Dus je kunt je voorstellen hoe frustrerend dat kan zijn. Op die momenten moet je de moed erin houden door te bedenken waar je mee bezig bent en te geloven in een uiteindelijk mooie film. En áls je iets fantastisch op film vastlegt, iets waar je niet op gerekend had, met een bijzondere toevoeging voor de documentaire, dan compenseert dat heel veel. Toen ik aan de film begon had ik een rudimentair idee van welk verhaal ik wilde vertellen.
Het was 2017 en er was nog geen wolf in Nederland, niemand was ermee bezig, maar ik hoorde wel van verschillende kanten dat hij eraan kwam. En dat verhaal wilde ik vertellen. Dus besloot ik een wolvenfamilie in Duitsland te portretteren, uit die roedel een jong dier te volgen op zijn verkenningstocht richting het westen, en daarmee de aankomst van de wolf in Nederland in beeld te brengen. Dat was het idee. Vervolgens is het de vraag hoe dat in werkelijkheid uitpakt, je hebt de dieren nu eenmaal niet continu in beeld en regisseren is inderdaad geen optie. Een natuurfilmer verzamelt dan beelden waarmee je het verhaal reconstrueert, dus niet in chronologie gefilmd, maar wel conform de werkelijkheid. Nu, een jaar nadat de film in première ging, kan ik wel zeggen dat dat gelukt is.
Onverwacht mooi moment
Kun je een voorbeeld noemen van een onverwacht mooi moment?
Er zitten in de documentaire verschillende scenes, die we van tevoren nooit bedacht konden hebben. Gewoon omdat we niet wisten dat de wolf dat zou gaan doen. Bijvoorbeeld, toen ‘onze’ welpen ineens verdwenen waren en we ze terugvonden in een blusvijver verderop in het bos, waar ze lekker aan het drinken en spelen waren. Dat heeft prachtige beelden opgeleverd. En ook die keer dat we de welpen betrapten op het stelen van appels, die bedoeld waren voor everzwijnen. Dat wolven appels lekker vonden was al een verrassing voor ons, maar dat we dat ook vast hebben kunnen leggen, was een kers op onze taart. Er zijn trouwens ook dingen die we niet of te laat konden vastleggen, zoals het voeren van de pasgeboren welpen. Uiteindelijk hebben we daar wel beelden van kunnen vangen, maar toen was de film al afgemonteerd en hebben we ze iet meer kunnen gebruiken.
Documentaire Wolf één jaar oud
De film is nu één jaar oud, wat is er sindsdien allemaal gebeurd?
Om eerlijk te zijn was ik na het filmen met zeshonderd dagen veldwerk, montage, editing en afronding wel toe aan een periode van rust. Maar daar is het eigenlijk niet van gekomen. De film werd goed ontvangen en daarmee kreeg ik veel verzoeken om bij voorstellingen aanwezig te zijn voor een toelichting en het beantwoorden van vragen tijdens zogenaamde Q&A sessies. Veel mensen wilden weten waarom ik voor de wolf als onderwerp had gekozen en hoe ik natuurfilmer ben geworden, maar ook kwamen er veel vragen over het filmproces en hoe ik het voor mekaar heb gekregen om alle beelden te filmen.
Ik merkte dat ik het leuk vond om daarover te vertellen en dat de zaal ook echt geïnteresseerd was, en zo kwam ik op het idee om er een theatervoorstelling over te maken. En die is er nu, onder de titel Cees en de Wolf. De voorstelling is voor zes jaar en ouder, maar ook voor volwassenen is er veel te leren over de wolf en het maken van een film. Als bezoeker van de theatervoorstelling hoef je de film overigens niet gezien te hebben.
Meer over de wolf
Dat klinkt heel erg leuk, wat kunnen we verwachten van deze voorstelling?
De voorstelling begint met de introductie van de documentaire en waarom ik daarmee begon, en vervolgens gaat het publiek mee in het maakproces. Vrij letterlijk neem ik iedereen mee het bos in, en probeer hen te laten ervaren hoe het ons is vergaan. Daarbij gebruik ik filmfragmenten, aangevuld met voorwerpen, en uiteraard komen ook bloopers en ongebruikt materiaal aan bod. Dit verhaal gebruik ik als een kapstok om meer te vertellen over de wolf, zodat meer bekend wordt over zijn karakter en de waarde van de wolf voor de natuur of het bos.
Kort gezegd gaat het om een zoektocht naar de wolf in het theater. De première was onlangs en de reacties waren gelukkig positief, ook mijn eigen gezin was nog verbaasd over wat je allemaal kunt vertellen over het onderwerp. En zij wisten natuurlijk al heel veel! Ik weet niet of ik er ooit over uitgepraat raak, en of zich na de voorstelling weer een andere uitdaging aanbiedt. Wel merk ik een toenemende wens om de discussies over de wolf te willen de-escaleren, en daar dragen de documentaire en de voorstelling hopelijk aan bij.
Theatervoorstelling Wolf
De multimediale theatervoorstelling Wolf in Theater speelt in theaters in het hele land. In oktober alleen al kunt u terecht in Waalwijk, Uden, Alphen aan den Rijn, Wageningen, Rijswijk en Coevorden. De volledige speellijst, en een korte video impressie van de voorstelling kunt u hier vinden. Het verhaal is voor jong en oud, dus gaat dat zien.
Reactie op de film van Diederik van Liere, wolvenexpert Instituut Coexistence with Wildlife:
“De film “Wolf” toont unieke beelden van wolven in de natuur. Het is indrukwekkend hoe de beelden tot stand zijn gekomen. Het vertelt over een individu, maar het gaat over de soort. Dat is de kracht, maar ook het manco. De kracht, omdat een individu voor de toeschouwer in de loop van het verhaal bekender wordt en de toeschouwer zich er beter mee kan relateren. Dat is van belang voor begrip voor de wolf in het algemeen. Het manco ligt hem in het feit dat een individu ervaring van de ouders meekrijgt tijdens de opvoeding, en dat is bepalend voor het leerproces. Zo bezien kun je met het verhaal van het individu moeilijk het verhaal van de soort vertellen, zonder in te gaan op de grote verschillen tussenroedels en individuen.”
Reactie op de film van Estefania Pampin Zuidmeer, eindredactrice Animals Today:
“De terugkeer van de wolf in Nederland gaat gepaard met veel discussie en niet op feiten gebaseerde aannames over de wolf. Het is een dier dat wij niet goed kennen en juist daarom is het een verademing om een documentaire te zien die zich richt op het dier zelf en zijn bijdrage aan de natuur. Wolf laat zien dat Nederland een heel bijzonder dier rijker is.”
©AnimalsToday.nl Laura Lancée
