In de zoektocht naar effectieve en snelle oplossingen tegen de opwarming van de planeet, wordt steeds vaker naar de aarde gekeken. De aardbodem is van cruciale betekenis voor hoe ons leven eruit ziet, voor voedselproductie en waterhuishouding, en voor opslag van broeikasgassen. Maar ruimte in schaars, zeker in een land als Nederland. Bouwers, boeren en burgers staan regelmatig lijnrecht tegenover elkaar als het gaat om grondgebruik voor hun activiteiten. Hoe moet dat verder? De oplossing zou wel eens kunnen liggen in een sector-overstijgende, centraal begeleide aanpak van gecombineerd grondgebruik. Landbouw in de natuur, voedselproductie in de stad, groenvriendelijk bouwen en zo door. Ter inspiratie volgen hier twee kijktips en een burgerinitiatief.

aarde
Aandacht voor aarde in strijd voor het klimaat | Foto: Pixabay

Kiss the Ground

In september van vorig jaar verscheen de bekroonde infodocu Kiss the Ground op Netflix. In anderhalf uur wordt de theorie van de achterliggende beweging geschetst, die ervan uit gaat dat met bedekte, begroeide grond woestijnvorming tegengegaan kan worden en biodiversiteit in de grond zodanig kan verbeteren dat de aarde zijn rol als opslagschuur van koolstof optimaal kan spelen. Hiervoor is wel een omslag nodig in de manier waarop voedsel wordt geproduceerd. Ploegen van de grond is uit den boze, want dit maakt de opperste laag van de grond stuk en vernietigt het o zo belangrijke bodemleven. Verarming van de grond maakt het gebruik van (kunst)mest noodzakelijk, en er worden pesticiden ingezet om insecten uit te roeien die zonder natuurlijke vijanden welig tieren. Om de gewassen tegen de pesticiden te beschermen worden ze genetisch gemanipuleerd. De planten overleven het gif, maar geven het via de oogst door in de voedselketen van dieren en mensen.

Kiss the Ground ziet ‘regeneratieve landbouw’ als de oplossing, gebaseerd op vier pijlers: a. geen grondbewerking, b. gewasdiversificatie, c. grondbedekking, en d. begrazing door hoefdieren. Die hoefdieren houden het gras kort, bemesten op natuurlijke wijze de aarde en maken deel uit van het ecosysteem. Van belang is dat ze niet te lang op één plek grazen, deze vorm van extensieve veeteelt legt dus een groot beslag op het beschikbare landareaal. Door de verminderde behoefte aan krachtvoer, zou een deel van het voor veevoeders bebouwde land hiervoor vrijkomen.

De theorie van Kiss the Ground klinkt aantrekkelijk en biedt een perspectief voor de problemen waar de wereld mee kampt. Toch moeten we niet te vroeg juichen, want is dit plaatje haalbaar? Is het laten begroeien van grond echt de oplossing en zo ja, hoe gaan we dan ons huidige systeem aanpassen? En, is dit beeld van de Verenigde Staten ook van toepassing op de situatie in Nederland?

Nederlandse situatie

Om met die laatste vraag te beginnen, ja, ook in Nederland is de situatie voor wat betreft bodemverarming alarmerend te noemen. Deze maand ging televisieprogramma Zembla op onderzoek uit, en kwam tot vergelijkbare conclusies over bodembiodiversiteit en de schadelijke gevolgen van reguliere landbouw en veeteelt. Ook hier wordt het desastreuze effect van ploegen benadrukt. Regenworm-onderzoeker van Wageningen University & Research (WUR), Jeroen Onrust, haalt Darwin aan:

“Lang voordat de mens de ploeg uitvond, was er al de regenworm.”

Een andere bodembedreiger in Nederland is drijfmest, een mix van urine en poep, die zulke giftige dampen veroorzaakt dat in 2006 besloten is dat het alleen maar ónder de grond mag worden verspreid. Dat hiervoor de grond letterlijk in repen moet worden gesneden, bespaart nu eenmaal kosten. Niet verwonderlijk dat de ‘hoge opbrengst tegen lage kosten’ aanpak als oorzaak van de huidige landbouwcrisis wordt gezien. De reportage laat ook boeren aan het woord die zijn overgestapt op biologische landbouw, zij zagen hun inkomen stijgen door de lagere kosten voor materieel, mest en krachtvoer.

Net als Kiss the Ground, ziet ook Zembla mogelijkheden voor herstel, mits er wordt geïnvesteerd in bodembiodiversiteit, natuurinclusieve landbouw en extensivering van de veeteelt. Geen simpele opdracht, want het vergt ingrijpende aanpassingen in de economische mechanismen van financiering en handel, inclusief veiling, supermarkt en consument. Maar het kan, en het is nodig voor een duurzame toekomst.

Burgerinitiatief voor natuurinclusieve landbouw

Een mooi voorbeeld van gecombineerd landgebruik, waar landbouw, natuur en landschap wel bij varen, is burgerinitiatief Land van Ons. Deze coöperatie van (nu) 10.000 leden koopt landbouwgrond in Nederland aan en beheert die vervolgens op biologische wijze, met het oog op herstel van biodiversiteit en landschap. En dat werkt, eind vorig jaar werd voor het eerst in jaren boekweit geoogst op Nederlandse bodem. Na akkerbouw en veeteelt wordt nu ook geëxperimenteerd met voedselbosbouw. Met de Universiteit Leiden wordt de biodiversiteit in de percelen van Oud Ade onderzocht. Kennis wordt via adviezen en webinars gedeeld met boeren, partners en deelnemers.

https://twitter.com/RedGelderland/status/1356702277097127940

Land van Ons meent dat in “Nederland en Europa sprake is van verschraling en uitputting door grootschalige, intensieve landbouw in de vorm van jaarlijks ploegen, sprayen, inzaaien en bewateren van landouwgrond. Een gerichte bemesting met compost die het ondergrondse leven terugbrengt kan helpen de uitgeputte grond in enkele seizoenen te herstellen. Kale akkers met louter raaigras veranderen in weelderige weides waar geen enkele kunstgreep nodig is, en waar de bodem zorgt voor waterretentie en CO2-opslag”.

©AnimalsToday.nl Laura Lancée