Meer dan 400 bosbranden hebben sinds januari 2025 ruim 1,2 miljoen hectare natuur verwoest in Europa – van Spanje en Portugal tot Griekenland en van Frankrijk tot Polen. Met tragische gevolgen voor mens en natuur. Terwijl de media volop berichten over menselijke slachtoffers en economische schade, blijven de dierlijke slachtoffers grotendeels buiten beeld. De schaal van de ramp is enorm, maar er komt maar weinig naar buiten over de impact op wilde dieren. Onzichtbare slachtoffers in de schaduw van de vlammen.
Er is een groot gebrek aan systematische monitoring van dierlijke slachtoffers. Dieren vormen een gapend gat in de rapportage. Waar menselijke slachtoffers zorgvuldig worden geteld en gerapporteerd, blijven wilde dieren vaak anoniem. Dit heeft verschillende redenen. Nieuwsmedia richten zich voornamelijk op de impact op mensen en infrastructuur. Verbrande gebieden zijn vaak moeilijk begaanbaar en gevaarlijk voor onderzoekers. Tijdens een crisis ligt de prioriteit van autoriteiten bij blussen en redden, niet bij het tellen van dode dieren. Dit gebrek aan data betekent echter niet dat de impact minder groot is. Integendeel. De werkelijke aantallen zijn waarschijnlijk veel hoger dan we denken.
.
De onzichtbare slachtoffers
Bosbranden hebben een verwoestende impact op dieren. Ze sterven door verstikking en brandwonden, maar ook de nasleep is dodelijk. Leefgebieden, voedselbronnen en schuilplaatsen worden vernietigd, waardoor dieren gedwongen worden te vluchten. Deze vluchtroutes zijn vol gevaren: ze kunnen leiden tot botsingen met auto’s, conflicten met mensen of predatie door andere dieren. Op de lange termijn heeft dit verlies van leefgebied een verstoring van het hele ecosysteem tot gevolg, wat het herstel van diersoorten bemoeilijkt en de biodiversiteit aantast.
De reactie van dieren op vuur
Hoe dieren reageren op bosbranden hangt sterk af van de diersoort en de omvang van de brand. Professor Sağdan Başkaya, specialist van de Technische Universiteit Karadeniz in Turkije, legt uit hoe verschillende soorten zich gedragen:
“Grote, snel bewegende dieren zoals herten en beren kunnen bij kleinschalige branden vaak ontsnappen. Bij grote, wijdverspreide branden is de kans op overleving echter veel kleiner. Kleine zoogdieren zoals muizen, die zich diep in de bodem verschuilen, kunnen gemakkelijk sterven door de hitte. Reptielen en amfibieën, zoals slangen en schildpadden, zijn vaak langzaam en kwetsbaar. Vogels kunnen meestal wegvliegen, maar tijdens het broedseizoen kunnen nesten en jonge vogels verwoest worden, met grote gevolgen voor de populatie.”
Başkaya benadrukt dat de diversiteit van het landschap een belangrijke rol speelt. Grote, open plekken in bossen kunnen dienen als natuurlijke brandgangen en veilige schuilplaatsen voor vluchtende dieren. Op deze plekken kan het vuur niet verder en dat kan heel veel onzichtbare slachtoffers schelen.
.
Onderzoek toont schrijnend beeld
Hoewel er in Europa nauwelijks systematische data is, geven cijfers uit andere delen van de wereld een schrijnend beeld van de werkelijke impact. Tijdens de Australische bosbranden van 2019-2020 werden naar schatting 143 miljoen zoogdieren, 2,46 miljard reptielen en miljoenen vogels en kikkers getroffen. In de Pantanal, Zuid-Amerika, stierven in 2020 meer dan 17 miljoen dieren door brand. Deze cijfers laten zien hoe enorm de impact van bosbranden op dierpopulaties kan zijn. Het gebrek aan vergelijkbare data in Europa is problematisch voor natuurbehoud. Je kunt immers niet beschermen wat je niet meet.
.
.
Veel organisaties pleiten al jaren voor betere monitoring van dierlijke slachtoffers bij natuurrampen als bosbranden, overstromingen en aardbevingen. Een woordvoerder van WWF Nederland:
“We hebben systematische data nodig om de werkelijke impact te begrijpen en effectieve beschermingsmaatregelen te kunnen nemen.”
Preventie, snel reageren en bescherming
Bosbranden zullen door klimaatverandering steeds vaker voorkomen. Om de impact op wilde dieren als onzichtbare slachtoffers te verkleinen, moeten we hen eerst zichtbaar maken. Systematische monitoring van dierlijke slachtoffers is een eerste cruciale stap. Daarnaast is preventie essentieel: natuurlijke brandgangen creëren, sneller reageren op branden, en kwetsbare leefgebieden beschermen. Overheden kunnen investeren in vroege waarschuwingssystemen en herbebossingsprojecten met inheemse soorten. Gemeenschappen kunnen brandveilige zones rond natuurgebieden aanleggen. Individuen kunnen bijdragen door bewustwording en steun aan natuurorganisaties.
De vraag is niet óf en wanneer de volgende grote brand komt, maar hoe goed wij en onze medebewoners van deze planeet erop voorbereid zijn. In de as van verwoesting kunnen de zaden liggen voor een betere bescherming van al het leven dat onze prachtige planeet rijk is.
Bronnen:
- Daily Sabah
- IFAW
- Mongobay
- New Scientist
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
