In ons kleine maar dichtbevolkte Nederland staat de natuur onder ongekende druk. Nergens anders op het continent worden zoveel dier- en plantensoorten met uitsterven bedreigd. En dat is niet omdat we ze doodknuffelen. De manier waarop onze overheid zegt de Nederlandse natuur te beschermen, blijkt in de praktijk vaak juist schadelijk te zijn en is gebaseerd op juridische trucjes, aldus critici.
Hoogleraar natuurbeschermingsrecht Kees Bastmeijer windt er geen doekjes om:
“Dit is echt geknoei; al jarenlang wordt er juridisch een potje van gemaakt, en dan met name door overheidsjuristen.”
Een systeem van ‘creatieve’ interpretaties
Bastmeijer hekelt de praktijk waarbij overheden en bedrijven, gesteund door hun juristen, de regels voor natuurbescherming op een ‘creatieve’ manier interpreteren en toepassen. Het doel? Vooral sociaaleconomische belangen dienen, ten koste van de natuur. Bastmeijer:
“Er moet een einde komen aan de praktijk van overheden en bedrijven om het natuurbeschermingsrecht creatief uit te leggen en toe te passen voor sociaaleconomische belangen, waardoor natuurdoelen niet gehaald worden.”
.
‘Juridisch geknoei’ met een reden
Het woord ‘geknoei’ is hier niet bedoeld als een beschuldiging van onwetendheid of knulligheid; het gaat om zeer geavanceerde, slimme en goed onderbouwde juridische benaderingen. Deze zijn expliciet bedoeld om de scherpe randjes van het natuurbeschermingsrecht af te vijlen, zodat economische activiteiten doorgang kunnen vinden. Het is een systematisch probleem, geen incident, dat zich afspeelt op verschillende niveaus van de overheid en in diverse milieudossiers, aldus Bastmeijer. Hij geeft in zijn lezingen tal van voorbeelden van dit ‘geknoei’, die betrekking hebben op alle schakels van de ‘reguleringsketen’:
.
- Jacht op bedreigde soorten: Het toestaan van de jacht op diersoorten die al op de rode lijst van bedreigde soorten staan, zoals konijnen en hazen.
- Niet naleven van herstelverplichtingen: Het negeren van verplichtingen om de natuur actief te herstellen, bijvoorbeeld door het herintroduceren van verdwenen soorten.
- Schade aan vleermuizen bij woningisolatie: Het niet willen nemen van maatwerk bij woningisolatie, waardoor veel schade ontstaat aan al bedreigde vleermuispopulaties.
- Onvoldoende bescherming van weidevogels: Het decennialang onvoldoende beschermen van nesten en gebieden van weidevogels.
- Beperking van toegang tot de rechter: Het voor bezorgde burgers onmogelijk maken om bij de rechter op te komen voor bedreigde natuur, tenzij die heel dicht bij hun huis ligt.
- Vertraagde bescherming van teruggekeerde soorten: Het lange tijd (soms meer dan 15 jaar) geen gebiedsbescherming bieden aan soorten die in Nederland zijn uitgestorven, maar weer terugkeren, zoals de otter.
- Vrijstellingen voor stikstofuitstoot: Het opnemen van vrijstellingen voor stikstof uitstotende activiteiten in de wet, terwijl het al duidelijk is dat dit in strijd is met Europese regelgeving.
- Compensatiebeloftes die niet worden nagekomen: Het beloven van wettelijk verplichte compensatie bij ingrepen in de natuur, maar deze vervolgens niet uitvoeren.
- Het toestaan van persistente chemische stoffen: Het expliciet toestaan van het in het milieu brengen van persistente (niet afbreekbare) chemische stoffen (PFAS, bestrijdingsmiddelen, e.d.).
- Het afwijzen van Rights of Natura-benadering: Het zonder grondig onderzoek direct afwijzen van een Rights of Natura-benadering, zoals deze in veel andere landen inmiddels is ontwikkeld.
.
Gevolgen van ‘geknoei’ voor de natuur
Het ‘juridisch geknoei’ heeft grote gevolgen voor de Nederlandse natuur. We lopen tegen de grenzen aan van wat de natuur aankan. Belangrijke ecosysteemdiensten komen in gevaar en we halen onze natuurdoelen niet. Dit dwingt tot ingrijpende maatregelen, zoals in het stikstofdossier, waarbij zelfs bestaande vergunningen moeten worden ingetrokken. Ornitholoog, onderzoeker en publicist Rob Bijlsma zegt met niet geringe ironie:
“De natuur in Nederland heeft zich ontwikkeld tot ‘verkeerde’ natuur. Vandaar dat natuurbeschermers krachtdadig ingrijpen, natuur is geen natuur zonder graafmachines, omgezaagde bossen en massarecreatie. Natuurbescherming is een verdienmodel, een tak van industrie waar duizenden mensen een baantje vinden. Een verdienmodel ook voor de recreatieve sector. Men heeft bedisseld dat de levende natuur geen millimeter mag afwijken van het gewenste ‘profiel’.“
Op basis van wetenschap en hardcore veldwerk stelt hij de onzin van het ‘groene circus’ op overtuigende wijze aan de kaak in zijn boeken. Er is maar één conclusie mogelijk: de bezem door die augiasstal van geldverslaafde natuurvernielers en -uitbaters. Natuurherstel leidt in Nederland vaak juist tot ‘natuurverníétiging’. Daarom pleit Bijlsma voor een natuur die haar eigen gang kan gaan – vrij van menselijk ingrijpen. Want hij heeft meer tijd in de natuur doorgebracht dan menig beleidsambtenaar kan zeggen.
.
Vogelbescherming: Kabinet-Schoof negeert achteruitgang natuur
.
Een aantal natuuractiegroepen kreeg afgelopen december gelijk in een rechtszaak over het kappen van bos in Nederland. De organisaties wilden dat de rechtbank een gedragscode over bossen zou vernietigen. Volgens de actiegroepen gaf de gedragscode bosbeheerders te veel mogelijkheden om stukken bos kaal te kappen. De rechtbank verklaarde het beroep van de natuurorganisaties gegrond. Dit betekent dat er nu strengere regels gelden voor het kappen van bomen. Frits van Beusekom van de Stichting Natuurbelang reageert:
“Ik ben bijzonder blij dat eindelijk, na vijf jaar strijd, de rechter nu een streep haalt door de gedragscode bossen, een heilloze coproductie van de boseigenaren en het landbouwministerie, die kaalkap van het bos promoot als bescherming van flora en fauna.”
.
Werkverschaffing
Ondanks de strengere regels wordt nog te vaak de wet overtreden als het om bomenkap gaat, zo weten ze bij Landelijk Meldpunt Bomenkap: van grootschalige kap in Zundert met grofmaterieel, een bomenslagveld in Delftse Hout tot een enorme bomenkap in Purmerend, onder het mom van ziekte, herindelingen, klimaat, groen, hittestress et cetera. De zogenaamde ‘herstelprojecten’ zijn in de ogen van Bijlsma werkverschaffing voor loonwerkers en ecologische adviesbureaus:
“Loonwerkers werken honderd procent gemechaniseerd met hun extra brede banden. Leefgebieden, inclusief nesten, worden kapotgemaakt als grote bosgebieden tegen de grond worden gewerkt om de weg vrij te maken voor bepaalde dieren- en plantensoorten volgens de Natura 2000-richtlijnen. Onnodige vernieling van leefgebieden van ook beschermde dieren.”
.
“Lariksen bijvoorbeeld, hebben een driemaal hogere vogeldichtheid dan andere grove dennen, maar omdat het een ‘exoot’ is, houden natuurbeheerders niet van lariksen, dus moeten die verdwijnen, ten koste van het vogelleven. Terwijl deze boomsoort zomer en winter voor vogels van levensbelang is.”
.
“In tijden van droogte wordt water verspild, gif gespoten, en het land verwoest. Onkruiden worden weggevaagd van het boerenland en daarmee de planten voor insecten, die op hun beurt weer voedsel voor andere dieren zijn. En dat alles gesteund door lokale gemeenten en provinciale overheid.”
Ook de Vogelbescherming en het internationale Birdlife zijn unaniem van mening dat het feit dat wereldwijd een op de acht vogels met uitsterving wordt bedreigd o.a. veroorzaakt wordt door niet duurzame boskap. Het verlies van vele hectaren bos per jaar treft de helft van alle bedreigde vogelsoorten.
Een oproep tot fundamentele verandering
Bastmeijer is ervan overtuigd dat er fundamentele veranderingen nodig zijn om de natuur echt te beschermen. Hij pleit voor:
- Het stoppen met juridische trucjes;
- Onafhankelijke beoordelingen van de effecten op de natuur;
- Betere handhaving van de wet;
- Het omarmen van Europese natuurherstelplannen;
- Het serieus nemen van het voorzorgsprincipe.
.
De weg vooruit
Hoewel Bastmeijer niet verwacht dat de overheid snel zal veranderen, benadrukt hij het belang van het blijven procederen tegen schadelijke praktijken, desnoods tot aan het Europese Hof. Alleen zo kunnen we de Nederlandse natuur beschermen voor toekomstige generaties.
Bronnen:
- Faunabescherming
- Kerken van goud, dominees van hout – Rob Bijlsma
- Landelijk Meldpunt Bomenkap
- Trouw
- Lees ook op AnimalsToday:
.
VN-rapport over noodzaak fundamentele gedragsverandering mens
©AnimalsToday.nl Marianne Miltenburg
