Hoe menselijk handelen dierenmigratieroutes verstoort en verandert 

Satelliet, radio en gps-technologieën kunnen veel nauwkeuriger de migratieroutes en het migratieproces van dieren bijhouden dan de manieren waarop dit vroeger werd gedaan, zoals het volgen van pootafdrukken en het observeren van de dieren. Informatie die voortkomt uit deze technologieën laat zien dat de migratieroutes van dieren zijn veranderd en verstoord, waarbij gevolgen van menselijk handelen, zoals klimaatverandering en stedelijke groei, onvermijdelijk een rol spelen.

Migratie ooievaar
De ooievaar vliegt normaal gesproken naar wetlands in zuidelijk Afrika, maar onderzoekers van het Max Plank instituut voor Vogelkunde kwamen erachter dat sommigen hun gebruikelijke route over de Sahara oversloegen en in steden als Madrid en Rabat neerstreken. De onderzoekers volgden zo’n 70 ooievaars uit acht Europese landen met een GPS-logger. Terwijl de GPS-logger liet zien dat de ooievaars uit Griekenland, Polen en Rusland de gebruikelijke route naar Zuid-Afrika aflegden, maakten de meeste ooievaars uit Duitsland, Spanje en Tunesië niet de oversteek over de Sahara. Deze groep heeft blijkbaar een voorkeur voor junkfood en voor de stortplaatsen langs de migratieroute ontwikkeld.

Boek brengt migratie in kaart
Het verhaal van de ooievaars is een van de voorbeelden waarmee de auteurs van het boek ‘Where the animals go’, geograaf James Cheshire en visuele ontwerper Oliver Uberti, laten zien hoe menselijke activiteit het gedrag van dieren heeft veranderd. Uberti:

“Het is begrijpelijk dat ooievaars neerstrijken op stortplaatsen. Voordat ze bij hun eindbestemming in zuidelijk Afrika zijn, moeten ze eerst de Sahara oversteken, een tocht die veel ooievaars niet overleven.”

In het boek gebruiken Cheshire en Uberti de gegevens van bijna 40 studies waarin met geavanceerde technologie wordt gekeken hoe en waar de dieren migreren. De auteurs hebben deze gegevens in prachtige kaarten omgezet. Hoewel oudere methodes, zoals het observeren van pootafdrukken en de dieren zelf, ook nog worden gebruikt, hebben biologen veel baat bij de nieuwere methodes, waarmee de digitale voetafdruk gemakkelijk kan worden gevolgd.

Stedelijke ontwikkeling
Klimaatverandering en stedelijke ontwikkeling zorgen voor de noodzaak van dit soort onderzoeken. Momenteel woont meer dan de helft van de wereldbevolking in stedelijk gebied, en dieren komen hier ook in voor. Hoewel steden aan de ene kant het leefgebied van veel dieren is geworden, vormen steden en snelle stedelijke ontwikkeling aan de andere kant een barrière voor de meeste dieren. Vorig jaar keken onderzoekers in de VS naar de effecten van door mensen gemaakte barrières, zoals wegen, landbouwgebieden en stedelijke infrastructuur. Van de natuurlijke gebieden in de VS bleek maar 41 procent voldoende verbonden te zijn met andere gebieden voor dieren.

Geïsoleerde bergleeuwen door infrastructuur
In Zuid-Californië is de populatie bergleeuwen gedeeltelijk afgenomen door het uitgebreide netwerk van snelwegen dat de staat opdeelt. Het leefgebied van bergleeuwen in Zuid-Californië wordt opgedeeld door zeker acht rijstroken. Ook huizen, golfbanen, en andere vormen van stedelijke ontwikkeling zorgen ervoor dat de gebieden waarin de leeuwen leven een soort kooien vormen die verschillende bergleeuwgemeenschappen isoleren. Omdat dit in een hoger percentage inteelt resulteert, heeft de isolatie directe gevolgen voor de overleving van de bergleeuwen. Doorgangen over en onder wegen hebben in het geval van de bergleeuwen weinig effect: deze worden nauwelijks gebruikt door grote katachtigen.

Gps-gegevens om gebieden te beschermen
In Kenia worden de gps-gegevens ook andersom gebruikt. De stedelijke ontwikkeling in Kenia is nu nog maar een fractie van die in de VS, maar in de toekomst zal dit steeds meer toenemen. Organisaties als Save the Elephant zijn nu al bezig met het verzamelen van data over de migratieroutes, zodat deze gegevens in de toekomst kunnen worden gebruikt om bepaalde ontwikkelingen tegen te gaan of om nieuwe beschermde gebieden in het leven te roepen.

Bronnen: CityLab, Where the Animals Go ©AnimalsToday.nl Lisa van Leeuwen