Rehabilitatiecentra in Indonesië luiden de noodklok nu de dodelijke illegale handel in gibbons floreert. De dieren zijn populair als huisdier, maar worden onder onhygiënische en gevaarlijke omstandigheden het land uit gesmokkeld. Ondertussen zitten de organisaties die de onderschepte dieren rehabiliteren stampvol.
De globale en vooral illegale handel in wilde dieren gaat nog altijd onverminderd door. Zo ook de handel in gibbons, de behendige kleine apen die bekend staan om hun mooie zang. De dieren worden veelal in Indonesië gevangen en verkocht in India en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Door het clandestiene karakter blijft een groot deel van de handel verborgen en is nog veel over de totale omvang en het dodental van de handel onbekend. Toch is 2025 volgens TRAFFIC, de internationale organisatie die de handel in wilde dieren monitort, nu al een recordjaar: in de eerste acht maanden van het jaar werden maar liefst 65 gibbons in beslag genomen. De geredde dieren worden binnengebracht bij rehabilitatiecentra met speciale herstelprogramma’s voor gibbons, maar die kunnen de druk nu amper aan.
Rehabilitatiecentra zitten ramvol
De sierlijke en behendige gibbons worden door stropers gevangen door de moeder dood te schieten en dan het jong los te wrikken van haar lichaam wanneer ze op de grond ligt. Volgens deskundigen raken veel jonge gibbons zwaargewond door de val uit het bladerdak of door een hagelgeweer. De gibbons die het overleven zijn het gevaar nog niet voorbij. Ze worden in zakken of kooien gepropt en dagenlang vervoerd onder onhygiënische omstandigheden zonder voedsel, water of medische zorg. Ze worden zwak en hun wonden raken ontstoken. Sinan Serhadli, medewerker bij een gibbon opvang- en herstelprogramma in Noord-Sumatra ziet dat de meeste gibbons sterven. Volgens hem bereikt slechts één op de tien de eindbestemming.
Every rescued gibbon tells the same story: that of a wild family torn apart.
Following TRAFFIC’s recent analysis, @mongabay.com sheds light on how the illegal pet trade continues to decimate gibbon populations in North Sumatra.
https://loom.ly/lGGTmIU
— TRAFFIC International (@trafficintl.bsky.social) 12 november 2025 om 16:13
In de Indonesische provincie Noord-Sumatra, krijgen lokale ngo’s de vaak getraumatiseerde dieren die de handel overleven, binnen. De Indonesische marinepatrouille bracht onlangs twee jonge siamangs en Javaanse gibbons binnen, die samen met tientallen andere wilde dieren werden gesmokkeld in krappe en onhygiënische kooien. De dieren waren vermoedelijk op weg naar Maleisië of Zuid-Thailand. Van de 16 gibbons aan boord, overleefden alleen deze drie baby’s het. De andere gibbons overleden tijdens de overtocht of stierven ondanks de inspanningen van het veterinaire team in het opvangcentrum. Serhadli:
“Die baby’s waren in een nachtmerrieachtige toestand. Twee van hen hadden met maden besmette wonden – van kogelgaten.”
De afgelopen tien jaar zijn al honderden van deze kleine apen in beslag genomen door autoriteiten in Zuid- en Zuidoost-Azië en zoals de drie aapjes hierboven naar rehabilitatiecentra gebracht. Het aantal opvangcentra voor kleine apen is de afgelopen vijf jaar gegroeid van 16 naar 23 in landen waar gibbons voorkomen. Hier worden dieren gerehabiliteerd om uiteindelijk als het kan terug te keren naar het wild. Maar die ngo’s bezwijken nu langzamerhand onder het aantal dieren dat gered en verzorgd moet worden. Ze zitten nu overvol, primatenspecialisten bij IUCN bevestigen dat de situatie op geen enkele manier houdbaar is.
Voor het leven beschadigd
Wat meespeelt, is dat veel dieren waarschijnlijk nooit terug kunnen naar het wild of dat het proces heel lang duurt. Veel gibbons zijn gedragsmatig zo getekend door hun tijd in de handel en gevangenschap dat ze ernstige fysieke verwondingen en psychische trauma’s hebben opgelopen. Die (mentale) littekens compliceren en verlengen een revalidatieproces, waardoor ze lang in de rehabilitatiecentra verblijven. Zo is er bijvoorbeeld Ochi, die onophoudelijk paringsgedrag vertoont als angstreactie. Of Jack, die een kogel van een luchtgeweer tussen zijn oogkas en schedel heeft, waarvan het te riskant is om die te verwijderen. En Siamang Koko, die binnenkwam met zo’n ernstige blessure dat haar linkerhand geamputeerd moest worden. Maar zij heeft geluk. Omdat zij nog steeds haar pols om voorwerpen heen kan haken om te slingeren, is er een kans dat zij ooit weer terug kan keren naar het wild.
De zwarte markt voor gibbons floreert al jaren, van oudsher vooral in Indonesië en Vietnam, waar de dieren met hun gierende roep een aantrekkelijk statussymbool vormen. De laatste jaren is er echter een verschuiving in de eindbestemmingen van de smokkel: India en de VAE. In mei ontdekten de autoriteiten in Mumbai bijvoorbeeld zeven dode gibbons in de hotelkamer van een echtpaar. Negen primaten waren toen verborgen in hun ingecheckte bagage en per vliegtuig naar India gekomen. In India zijn er veel private dierentuincollecties, die de vraag aansturen. Richard Moore van een Indonesische organisatie licht toe dat het vaak gaat om kleine locaties – cafés, villa’s, privé-‘dierentuinen’ – die dieren zoals gibbons als trekpleisters voor sociale media en betalende bezoekers gebruiken.
Weinig middelen
Hoewel in theorie een maximale gevangenisstraf van 15 jaar boven het hoofd van handelaren in Indonesië hangt, komen er in praktijk maar weinig zaken voor de rechter door juridische mazen en slecht zicht op de online handel. Met rechtshandhaving die vaak over te weinig middelen beschikt, is internationale samenwerking om grensoverschrijdende handel te stoppen en smokkelaars en buitenlandse kopers voor de rechter te brengen cruciaal, zeggen experts. Dat zou de rehabilitatiecentra ook helpen.
Tragic deaths of three baby Siamang #gibbons cruelly smuggled in hand luggage by passenger on flight from #Malaysia to #Mumbai airport. Two others in a critical condition. Victims of the shocking, illegal trade in Endangered wild animals sold as ‘pets’. www.deccanherald.com/india/mahara…
— Action for Primates (@actionforprimates.bsky.social) 10 februari 2025 om 10:40
In de tussentijd vormt de stroperij en handel nog een extra druk op het voortbestaan van deze kwetsbare diersoort. De dieren hebben al te maken met habitatvernietiging en omdat gibbons zich langzaam voortplanten is de handel een zware klap voor het populatiebehoud. Volgens Sinan is nu de kans om kritieke toekomstige populatiedalingen te voorkomen:
“Je kunt niet wachten tot ze ernstig bedreigd zijn voordat je beschermingsmaatregelen neemt. Het is moeilijk om soorten terug te brengen als ze eenmaal genetische diversiteit hebben verloren en hun populaties laag zijn.”
Bron:
- Mongabay
- Lees ook op AnimalsToday:
©AnimalsToday.nl Sophie Jongma
