Mediterrane monniksrobben behoren tot de zeldzaamste zeezoogdieren ter wereld en worden in Griekenland uit hun natuurlijke leefgebied door massatoerisme verdreven. Zeehonden die vroeger op stranden rustten, verschuilen zich nu in onveilige grotten om aan bootjes, jetski’s en ‘Seal Experiences’ te ontsnappen. Griekenland herbergt de helft van de wereldwijde populatie van minder dan 1.000 dieren.
Het eilandje Formicula in de Ionische Zee is amper vijfhonderd meter breed, maar cruciaal voor het voortbestaan van de mediterrane monniksrob. Van de geschatte 700 tot 1000 overgebleven dieren wereldwijd zijn er meer dan 40 geïdentificeerd in de wateren rond dit onbewoonde rotseiland. Zes tot acht jaar geleden was het gebied nog een robbenparadijs: onderzoekers kwamen bijna dagelijks vijf tot zes monniksrobben tegen die met elkaar speelden in het water.
Monniksrobben bedreigd
“Wat eerst geweldig was, veranderde al snel in een nachtmerrie”, vertelt Joan Gonzalvo van het Tethys Research Institute, dat het gebied al meer dan een decennium monitort. De monniksrobben verhuisden van de stranden naar grotten – een noodgedwongen aanpassing aan de toenemende aanwezigheid van mensen.
Greek tragedy: the rare seals hiding in caves to escape tourists — Greece is hoping that protected areas will help keep daytrippers away and allow vulnerable monk seals to return to their island habitats www.theguardian.com/environment/…
— therreport.bsky.social (@therreport.bsky.social) 18 december 2025 om 14:54
Die vlucht bleek fataal. Grotten met onderwatertoegangen zijn gevaarlijk voor de pups: onstuimige golven op sommige plekken slaan ze tegen de rotsen, verdrinken ze, of slepen ze mee naar open zee. “Een week na de geboorte gaan moederzeehonden vissen en laten ze hun jong urenlang alleen achter”, legt Panos Dendrinos van MOm (Hellenic Society for Protection of Monk Seal) uit.
“Als iemand de grot binnengaat, raakt het jong in paniek en verlaat het de grot; de moeder zal het dan waarschijnlijk niet meer terugvinden.”
‘Seal Experiences’ jagen dieren weg
De cijfers zijn verontrustend. Waar onderzoekers vroeger dagelijks meerdere zeehonden tegelijk zagen, hebben ze nu geluk bij één of twee exemplaren. De enorme groei van het aantal “Seal Experiences” (excursie om zeehonden te zien in hun eigen leefomgeving) zijn de grootste oorzaak: in augustus 2024 werden meer dan vijftig boten op één dag rond Formicula geteld.
Tethys documenteerde twee gevallen waarin toeristen kraamgrotten binnendrongen. Pups raakten in paniek en verdwenen; de moeders werden later zonder pup gespot. Gonzalvo is somber:
“Als we niet in staat zijn om deze belangrijke habitat – een kleine druppel in het midden van de Ionische Zee – te beschermen voor een van de meest charismatische en bedreigde zeezoogdieren op de planeet, is er weinig hoop voor al het andere dat we in onze oceanen willen beschermen.”
Van beschermd gebied naar TikTok-attractie
Het scenario is pijnlijk herkenbaar. Op naburig Atokos, eveneens Natura 2000, gingen zwemmende zwarte varkens viraal op TikTok. Dagexcursies negeren het aanmeerverbod massaal en verstoren het eiland structureel.
Het leed van Griekse strandvarkens als toeristische attractie
Decennia van verlies
Massatoerisme is niet de enige bedreiging. In 2012 werd bij Atokos een jonge monniksrob met een diepe snijwond gevonden. De havenpolitie van Ithaka meldde dit nooit bij MOm. In 2019 werd een zeehond in Pelion geslagen en doodgeschoten. In juli 2021 werd Kostis, een gered zeehondje en mascotte van Alonissos, met een harpoengeweer gedood binnen een beschermd park.
In december 2025 werd opnieuw een jonge monniksrob in de Saronische Golf bij Mavro Lithari doodgeschoten.
Cijfers onthullen structureel probleem
Een 25-jarige wetenschappelijke studie in de Ionische Zee toonde aan dat van de dode monniksrobben die werden gevonden, 62 procent opzettelijk was gedood en 24 procent was gestorven door bijvangst in visnetten. De oostelijke Ionische Zee – precies waar Atokos en Formicula liggen – blijkt een hotspot voor aan mensen gerelateerde strandingen. Specifiek de zuidkust van Kefalonia en de golf tussen Lefkada en het vasteland vertonen verhoogde risico’s.
Lokale politiek kiest voor toerisme
Ondanks beschermde Natura 2000-status en strenge wetgeving, lobbyde burgemeester Dionysis Stanitsas van Ithaka in augustus 2025 succesvol bij Minister Vasilis Kikilas tegen een totaalverbod om naar Atokos te varen. Het verbod werd opgeheven en vervangen door alleen een verbod voor dagexcursieboten. Stanitsas bedankte de minister publiekelijk voor “het begrip en de respons op het rechtvaardige verzoek.” Lokale politici kiezen keer op keer voor toerisme-inkomsten boven natuurbescherming.
Papieren bescherming zonder handhaving
Eind december 2024 kwam er eindelijk actie. Het Griekse ministerie stelde een verboden zone van 200 meter rond Formicula in (ministerieel besluit 123711/3066). Overtredingen gelden als een misdrijf, aldus natuurbeschermingsorganisatie iSea. Ook kondigde premier Mitsotakis in oktober 2024 twee nieuwe Marine Protected Areas aan.
Maar het kernprobleem blijft: handhaving ontbreekt. Dagelijks meren boten aan in de verboden zone. Maar overtredingen kunnen alleen worden gemeld bij de havenpolitie, die geen directe handhavingsbevoegdheid heeft en vaak traag of helemaal niet reageert.
“Het Agentschap voor Natuur en Klimaatverandering heeft meer boten, meer mensen en meer bevoegdheden nodig”, benadrukt Dendrinos. Van de 174 mariene Natura 2000-gebieden in Griekenland hebben er slechts 12 daadwerkelijke bescherming met handhaving, patrouilles en straffen, de overige 162 zijn alleen op papier beschermd. Dat blijkt uit een gezamenlijke verklaring van negen milieuorganisaties waaronder WWF en Greenpeace (oktober 2024). In de praktijk betekent dit dat slechts 3,4 procent van de Griekse territoriale wateren daadwerkelijk beschermd is, terwijl Griekenland zich heeft gecommitteerd aan effectieve bescherming van minimaal 30 procent tegen 2030.
WeSeaYou: burgerplatform controleert overheid
Om burgers in staat te stellen de overheid te controleren op hun beloftes over beschermingsmaatregelen, lanceerden WWF Greece, Greenpeace en Vouliwatch in 2024 het WeSeaYou observatorium. Via dit digitale platform kunnen burgers de voortgang volgen van Griekenlands toezeggingen tijdens de Ocean Conference in april 2024. Het is het eerste monitoringmechanisme voor mariene bescherming in Griekenland en oefent tegelijkertijd politieke druk uit op de regering om daadwerkelijk actie te ondernemen.
Vooruitgang ondermijnd door olie en gas
De voortgang van de maatregelen tot nu toe is gemengd. Enerzijds kondigde Griekenland twee nieuwe nationale marine parken aan (in de Ionische Zee en de Egeïsche Zee), die de bescherming zouden uitbreiden van 18,3 procent naar 35 procent van de territoriale wateren. Anderzijds gaf het Ministerie van Milieu in oktober 2025 nieuwe rechten uit voor de exploratie en winning van koolwaterstoffen in zeegebieden direct naast het geplande Ionische Marine Park. WeSeaYou noemt dit “extreem zorgwekkend”: koolwaterstofwinning is volledig onverenigbaar met de bescherming van gevoelige soorten en habitats. Ook hier delven de dieren het onderspit.
Plannen nu uitvoeren
De mediterrane monniksrob behoort tot de meest bedreigde zeezoogdieren. Griekenland herbergt de helft van de wereldpopulatie en draagt grote verantwoordelijkheid. Plannen voor nieuwe mariene parken liggen klaar. Nu moet de overheid ze uitvoeren, met handhaving, budget en politieke wil, anders verdwijnen de laatste toevluchtsoorden.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Liesbeth Riekwel
