Op 11 juli 2025 heeft het Hooggerechtshof van Galicië (Spanje) een historische uitspraak gedaan over de vervuiling en de industriële veehouderij. Voor het eerst is door een Europese rechtbank erkend dat de vervuiling, veroorzaakt door industriële veehouderij, fundamentele mensenrechten schendt, waaronder het recht op leven. De uitspraak betreft de regio A Limia in Galicië, waar de intensieve varkens- en pluimveehouderij heeft geleid tot ernstige milieuvervuiling.
Al jaren durven bewoners in de A Limia regio in de provincie Galicië (Noord-Spanje) niet het water in hun omgeving te gebruiken. De reden hiervoor is de vervuiling die is veroorzaakt door de honderden intensieve veehouderijen in de regio. De uitwerpselen van de honderden varkens- en kippenboerderijen hebben het land, de grote rivier de Limia, de waterputten, openbare watervoorzieningen en het stuwmeer van As Conchas ernstig vergiftigd.
Vervuiling veehouderij
Wetenschappers toonden aan dat in het water in de regio antibiotica-resistente superbacteriën huizen. Deze superbacteriën kunnen infecties veroorzaken en vallen onder de tien grootste bedreigingen voor de mensheid. Dit komt doordat het menselijk lichaam resistentie opbouwt tegen antibiotica, waardoor de veroorzaakte infecties niet goed behandeld kunnen worden.
Bovendien kwam naar voren dat het water hoge nitraatconcentraties bevat: soms tot duizend keer (!) hoger dan de gebruikelijke niveaus. Nitraten worden in verband gebracht met talrijke vormen van kanker, waaronder borst- en eierstokkanker.
Toch bleven de lokale autoriteiten van A Limia het probleem decennialang ontkennen. Geen enkele actie werd ondernomen tegen de vervuiling veroorzaakt voor de veehouderij. De autoriteiten gaven zelfs toestemming voor het gebruik van het stuwmeer voor een watersporttoernooi, te midden van een ernstige algenbloei.
Rechtszaak
Doordat overheidsoptreden uitbleef, voelden burgers zich genoodzaakt om zelf in actie te komen. Burgers verenigden zich en met de hulp van grote, internationale milieuorganisaties ClientEarth en Friends of the Earth spanden zij een rechtszaak aan tegen de lokale overheid. En met succes. Het Hooggerechtshof van Galicië (Tribunal Superior de Xustiza de Galicia, TSXG) oordeelde dat zowel de regionale overheid (Xunta de Galicia) als de lokale waterautoriteiten hun wettelijke verplichtingen niet zijn nagekomen. Door jarenlang niet op te treden tegen ernstige milieuvervuiling, hebben zij fundamentele rechten van de inwoners geschonden, waaronder het recht op leven, privacy, bescherming van de woning en eigendom. Deze rechten zijn nauw verbonden met de toegang tot schoon water en een gezond leefmilieu.
Vanwege deze schendingen moeten de autoriteiten van het Hof onmiddellijk maatregelen nemen om verdere vervuiling door veehouderijen te voorkomen en het milieu te herstellen. Daarnaast moeten zij zorgen voor de levering van schoon en veilig drinkwater aan de getroffen gemeenschappen. Tot slot stelde de rechtbank vast dat de autoriteiten een maandelijkse schadevergoeding van 1.000 euro moeten betalen aan de getroffen bewoners, tot een maximum van 30.000 euro per persoon, zolang de situatie niet is verbeterd.
Waarde van de rechterlijke uitspraak
De waarde van deze uitspraak mag niet onderschat worden. Het is de eerste keer dat een Europese rechtbank de impact van grootschalige veehouderij op waterbronnen en de mensenrechten van de bewoners met elkaar in verband brengt en daar autoriteiten op aanspreekt. Het is nog mogelijk dat de lokale overheid de zaak voorlegt bij het Hooggerechtshof van Spanje. Dat het Hooggerechtshof van Galicië dit oordeel echter al heeft gegeven, is een historische en zeer welkome stap.
Advocaten van ClientEarth en Friends of the Earth zeggen dat deze zaak de weg vrijmaakt voor getroffen gemeenschappen in heel Europa om soortgelijke rechtszaken aan te spannen en bescherming van hun autoriteiten te eisen.
Mercedes Álvarez de León, een eiser in de zaak en lokale bedrijfseigenaar, zegt over de uitspraak:
“Na jaren genegeerd te zijn door de lokale autoriteiten, wordt er nu eindelijk recht gedaan. Ik hoop dat ons leven en dat van onze kinderen ooit weer wordt zoals het was. Deze uitspraak zal ook andere gemeenschappen zoals de onze helpen om hun rechten te verdedigen. Het is erg verontrustend om te weten dat we zijn behandeld als een “opofferingszone”, om te weten dat onze fundamentele rechten zijn geschonden. Ik wil dat deze zaak een les is voor autoriteiten in heel Spanje en Europa: het is hun verantwoordelijkheid om hun mensen te beschermen en de controle over de vervuiling door de industriële veehouderij terug te nemen. Nu wil ik dat onze strijd als voorbeeld dient – zodat andere gemeenschappen worden gehoord, dat ze niet zwijgen en dat ze vechten voor hun rechten.”
Wereldwijd vergelijkbare zorgen over vervuiling en veehouderijen
De situatie in Galicië is geen op zichzelf staand geval. Ook in andere delen van Europa veroorzaakt de intensieve veehouderij problemen voor de leefomgeving. Gedacht kan worden aan watervervuiling, het ontstaan van ziektes, luchtverontreiniging en verlies van biodiversiteit. In Amerika zijn hele gebieden rond grote industriële landbouwbedrijven (CAFO’s) ernstig vergiftigd wat leidt tot zieke mensen in de nabije omgeving. Gelukkig kan verdere vervuiling soms worden voorkomen door de inzet van juridische procedures. Eerder succes werd in Mexico en het Verenigd Koninkrijk geboekt.
Berkeley: Eerste stad in VS met verbod intensieve veehouderij
Deze ontwikkelingen bevestigen dat de industriële landbouw wereldwijd voor ernstige problemen kan zorgen. Niet alleen de dieren in de industrie lijden elke dag, maar ook de natuur, in het wild levende dieren en mensen worden geconfronteerd met negatieve gevolgen. Het is voor veel regio’s van belang dat deze risico’s goed in kaart worden gebracht. En autoriteiten maatregelen nemen om ernstige vervuiling te stoppen.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Femke Oosterbaan Martinius
