Kinderen leren op school over bijen, bomen, biodiversiteit en klimaatverandering. Vaak met de boodschap dat we zuinig moeten zijn op de natuur. Maar op sommige basisscholen krijgen ze ook visles. Onder begeleiding van een zogeheten vismeester leren ze hoe ze een vis aan de haak moeten slaan. Letterlijk. Onder het mom van educatie staan ze met hengel en haak bij de sloot. Wat ontbreekt in deze les? Het perspectief van de vis.
De visles is een landelijk programma van Sportvisserij Nederland. De vismeester is dan ook vaak iemand van, of opgeleid door, Sportvisserij Nederland. Op de website vissenschool.nl lees je dat kinderen leren over waterkwaliteit, het ecosysteem, én hoe ze een vis kunnen vangen. In de praktijk betekent dat: eerst een voorlichting in de klas, dan een middag buiten vissen met levend aas, haken en schepnetten. Leerlingen mogen de gevangen vis even vasthouden, want dat is ‘leuk voor de foto, en laten hem daarna weer terugglijden in het water. Catch and release. Een onschuldige kennismaking met de natuur, volgens de organisatie. Maar wat betekent dit voor het dier, dat met een haak in zijn lip uit het water wordt getrokken?
Vissen voelen pijn, ook al schreeuwen ze niet
Steeds meer onderzoeken laten zien dat vissen bewuste wezens zijn. Ze voelen pijn, stress en angst. Ze kunnen onthouden, leren, en sociaal gedrag vertonen. Toch worden ze in deze les gereduceerd tot een ding dat kinderen mogen vasthaken, uitputten en vasthouden, omdat het zogenaamd educatief is. Zoals de Vissenbescherming stelt: een vis schreeuwt niet, maar dat betekent niet dat hij niets voelt. De haak die door zijn lip of kaak wordt geslagen, het vechten om te ontsnappen, het naar adem happen boven water; dit is geen spelletje. Dit is lijden.
.
Educatie kan ook zonder dierenleed
Je kunt kinderen prima iets leren over waterkwaliteit, biodiversiteit, vissoorten en ecosystemen zonder dieren pijn te doen. Denk aan wateronderzoek, microscopen, filmpjes, creatieve opdrachten, excursies met natuurgidsen. Het vangen van een vis is niet nodig om de natuur te leren waarderen. Sterker nog: wie vissen pijn laat lijden voor het plezier of een lesje natuurbeleving, leert kinderen juist dat het oké is om over het gevoel van een dier heen te stappen.
Wat geven we kinderen mee als we vissen als sport presenteren? Dat het normaal is om levende dieren als speelgoed te gebruiken, zolang we ze daarna weer terugzetten? Bovendien: een sport speel je tegen elkaar, hoe kan het dan een sport zijn als de ander niet eens weet dat hij meedoet? Vislessen passen niet bij het onderwijsideaal waarin we kinderen willen leren over respect, empathie en duurzaamheid. Ze normaliseren iets wat we kinderen eigenlijk juist zouden moeten afleren: het gebruiken van dieren voor ons vermaak.
Kritische vragen over visles
In de gemeente Rheden stelde lokale partij Beter Rheden onlangs kritische vragen over deze lessen. Terecht. In natuureducatie zou je juist respect voor dieren moeten leren. En dat betekent altijd het perspectief van het dier mee te nemen. Fractievoorzitter R. Huertas Mulckhuyse van Beter Rheden stelt:
“Het vangen van dieren voor de sport, met alle risico’s op pijn en stress voor die dieren, hoort niet thuis in het lesaanbod op basisscholen. We moeten kinderen leren met respect om te gaan met natuur – niet hoe je dieren vangt of verwondt.”
Wat visles echt laat zien, is hoe dierenleed vaak vermomd wordt als educatie, beheer of zelfs zorg. Het doet denken aan de Dierenbescherming, die dode dieren voorziet van Beter Leven-sterren, of aan jagers die onder het mom van faunabeheer gezonde dieren afschieten. Ook daar wordt dierenleed in keurige bewoordingen gegoten, alsof het dan ineens wél klopt. Maar of het nu om een varken in de slachterij gaat, een ree neergeschoten door een jager, of een vis die spartelt aan een haak, het blijft pijn, het blijft angst, het blijft dood. Alleen met een strik erom.
.
Empathie begint met erkenning
Een vis voelt pijn. Hij ervaart stress en angst. En hij wil leven, net als ieder ander dier. Het feit dat zijn leed stiller is, maakt het niet minder echt. Kinderen hebben recht op eerlijke, diervriendelijke lessen. Laten we ze leren kijken naar de natuur met verwondering én respect. Zonder haak.
Bronnen:
- Rheden Nieuws [1, 2]
- Vissenbescherming
- Vissenschool
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Mariska van Geelen
