Door snelle verstedelijking en schaalvergroting met onaantrekkelijke landbouwgrond, verliest de natuur in Nederland steeds meer terrein. Verschillende dieren schikken zich echter naar de realiteit van een verblijf in de grote stad. Stadsdieren leren leven in een wereld waarin de mens domineert.
De tijdelijke tentoonstelling ‘Dieren van de grachten’ in het Amsterdamse Grachtenmuseum maakt die aanpassingen van dieren in de grote stad zichtbaar. Maar ook buiten het museum ontdek je volgens directeur Martijn Bosch van het Grachtenmuseum zonder veel moeite de aanpassingen. In half gezonken roeiboten bespeur je al vlug verlaten meerkoetnesten, opgebouwd uit snoepwikkels, rietjes, rood-wit geblokte afzetlinten, cocaïnezakjes of telefoonoortjes. Bioloog en ‘Grachtwacht’ Auke-Florian Hiemstra, organisator van de vrijwillige opruimdienst ‘CanalCups’:
“Kuikens kruipen uit een ei en wat zien ze als eerste? Een Snickers-logo.”
.
Stadse meerkoeten
Het betreft ‘stadse’ meerkoeten, die zich hebben aangepast aan hetgeen de stad hen biedt. De vogel grijpt bij gebrek aan riet en takken alles wat hij kan gebruiken. En plastics zijn makkelijk te verwerken, maar ook in groten getale beschikbaar. Wageningen University en Research noemt een cijfer:
“De stad weet jaarlijks 42.000 kilo plastic afval uit de grachten te verwijderen.”
Een exoot, de quaggamossel, gebruikt de vele gedumpte fietsenwrakken. De mossels zeven zwevende microdeeltjes uit het water en waar deze diertjes verschijnen, wordt het water zichtbaar helderder. De gemeente vist echter elk jaar minstens 10.000 fietswrakken uit de grachten. Daarom plaatste de gemeente kunstriffen vlak buiten de grachtengordel, om de mosselpopulatie in stand te houden. Directeur Martijn Bosch van het Grachtenmuseum:
“De mossel is een echte superheld.”
.
Het succes van de kunstriffen zorgde weer voor de plaatsing van vijftig ‘vishotels’ voor de rivierdonderpad. De gladde kades bleken voor dit nuttige visje onvoldoende beschutting te geven. 3-D-geprinte blokken van steen en klei losten dit probleem op. Het zeer kwetsbare visje betreft een ware indicator voor een goed water-ecosysteem. Het dier legt nu dankbaar in de holtes van de blokken haar eitjes.
Darwin in de stad
Ook de gierzwaluw houdt zich graag op in stedelijke gebieden. Met name huizen in de oude binnenstad zijn voor hen als een rotslandschap vol holtes, waarin zij uitstekend kunnen broeden. Spreeuwen zijn daarentegen volop te vinden op drukke stations, waar ze zelfs het fluitje van de conducteur nadoen. Al is het nut daarvan gehuld in de mysteries die de natuur gelukkig nog steeds herbergt. En de reiger jaagt dankzij de onderwaterlampjes in de grachten nu ook in de nachtelijke uren. Meeuwen jagen zonder schroom op voedsel wat zich nog in handen van mensen bevindt. Maar dat niet alleen. Sommigen overwinnen zelfs hun angst voor een deur van de supermarkt om een zak chips te scoren!
Alle dieren hebben behoefte aan welzijn. En onder ‘welzijn’ valt ook het vinden van een goede partner. Het is daarom dat ‘stadse’ merels in het voorjaar hogere tonen zingen om boven het stadsgeluid uit te komen. Welzijn betekent ook climate-control. ‘Stadse’ slakken hebben vaker gele huisjes, zodat ze zich beter tegen de hitte kunnen weren.
Donkere duiven
Wie de tijd neemt, ontdekt ook steeds meer duiven met donkere veren. En dát heeft volgens evolutiebioloog Menno Schilthuizen, auteur van het boek ‘Darwin in de stad’ een oorzaak. Stadsduiven raken vanwege hun leven in de stad besmet met schadelijke metalen. Hun reactie is om die schadelijke metalen te binden aan de veren. Hoe donkerder het detox-verenkleed, des te meer kans op overleven. Hierdoor wordt de stadsduif als soort steeds donkerder en steeds beter bestand tegen vervuiling.
Het menselijke gedrag leidt tot een waar voedselparadijs voor ratten. Dat zorgt voor een razendsnelle fysieke evolutie. Het mag niet verbazen dat het formaat rat, zeker bij groeiende resistentie voor rattengif, evenredig groeit met het aanbod van voedsel. Zo is in het Engelse plaatsje Eston al een mega-rat gevonden. Het dier was 56 centimeter groot, formaat kleine kat. The Guardian schreef recent:
“Er ligt meer afval op de grond en dat trekt meer ratten aan. Ze worden steeds groter en groter.”
Survival of the fittest
Voor vele stadsdieren is aanpassen inmiddels de ‘normaalste’ zaak van de wereld, aangezien de stad dat vereist om te overleven. Dieren hebben de wil om te overleven en zich voort te planten. De vragen die de tentoonstelling naar voren brengt zijn daarom legitiem; zijn mensen bereid om dit aanpassingsvermogen te omarmen? Kan men toewerken naar een fatsoenlijk samenspel tussen stadsmens en stadsdier? Dat laatste betreft niets meer dan respect voor alle stadsdieren. In die zin vereist evolutie ook iets van de mens. Iets, wat ons verbindt met stadsdieren; een probleemoplossend vermogen.
Stadsdieren verdienen respect
Er zijn veel vogels die als vliegende ratten worden bestempeld, terwijl ze beter verdienen. Eksters, kauwen, meeuwen en duiven. Observeer ze eens! Bekijk het vindingrijke scharrelen, ontdek hun liefdesleven, erken de strijd die ze leveren, bezie hun rol in het grote geheel. En accepteer, dat niet één schakeltje, dus ook de rat niet, misbaar is in het ecosysteem waarin ook de mens verblijft.
Bronnen (A-Z):
- Grachtenmuseum
- The Guardian
- Jeugdjournaal
- Naturalis
- NH Nieuws
- Reef Systems
- Schoon doen we gewoon
- Stadsplanten.nl
- Urban Plastic Soup
- WUR
- Lees ook op AnimalsToday:
.
Stadsmerels worden ouder dan bosmerels maar zijn minder gezond
©AnimalsToday.nl Ron van de Pas
