Orka’s voor de kust van Spanje en Portugal blijven boten rammen. Wat voor velen angstaanjagend klinkt, lijkt volgens onderzoekers geen aanval, maar een spel of cultureel gedrag. “Geloof me: als ze boten wilden laten zinken, dan deden ze dat.”
Nu.nl bericht over incidenten met orka’s op 13 september nabij Lissabon. Daarbij zijn twee zeilboten gezonken. Het ging om een toeristenboot met vijf bemanningsleden nabij het strand van Fonte da Telha en een boot met vier opvarende, iets noordelijker van de toeristenboot. De orka’s ramden tegen de boot en namen happen uit het roer. Volgens de Portugese kustwacht is iedereen veilig uit het water gehaald en zijn er geen gewonden gevallen.
Waarschuwing: orka’s rammen boten
Eind augustus gaven Spaanse autoriteiten al een waarschuwing uit aan zeevarenden voor de kust van Galicië, nadat Iberische orka’s in korte tijd twee boten hadden geramd. Beide vaartuigen raakten zo zwaar beschadigd dat de bemanning moest worden gered. Sinds 2020 zijn er honderden soortgelijke incidenten geregistreerd met deze groep van zo’n veertig orka’s. Hun aandacht gaat vooral uit naar het vernielen van roeren. Hoewel er geen meldingen zijn van gewonde mensen, hebben de dieren inmiddels meerdere schepen laten zinken en talloze boten stuurloos gemaakt.
Het zijn geen aanvallen
Volgens veel wetenschappers gaat het niet om agressie, maar om een aangeleerd cultureel gedrag dat de dieren simpelweg leuk vinden. “Dit zijn geen aanvallen; het is vrijwel zeker een spel”, zegt Naomi Rose, senior wetenschapper mariene zoogdierbiologie bij het Animal Welfare Institute.
“Het doel is het roer kapot te maken. Niet om de boot te laten zinken. Niet om iemand pijn te doen. Niet uit wraak. Geloof me: als ze de boten wilden laten zinken, zouden ze dat doen. Ze zijn ongelooflijk slim.”
Van diep water naar kustgebieden
Vrijwel alle incidenten vinden plaats in diepere wateren, waar de orka’s hun favoriete prooi – blauwvintonijn – kunnen vinden. Toch vonden de voorvallen van eind augustus plaats in ondiepe kustwateren, zoals riviermondingen. Mogelijk verkennen de dieren nieuwe gebieden. Vorige maand zag het Bottlenose Dolphin Research Institute dezelfde orka’s jagen op octopussen die in ondieper water leven. Volgens Alex Zerbini, senior wetenschapper aan de Universiteit van Washington, kan dit gedrag verklaren waarom de dieren dichter bij de kust verschijnen. Meer onderzoek is noodzakelijk om dit te bevestigen. “De interacties vinden voornamelijk plaats in open water, waar de diepte meestal meer dan 50 meter is”, zegt Alex.
“Ik heb nog niets gezien dat erop wijst dat orka’s hun leefgebied structureel hebben verplaatst naar kustgebieden.”
Cultuur bij orka’s
Orka’s zijn niet alleen slim, maar ook één van de weinige dieren die cultuur ontwikkelen: gedragingen en tradities die van generatie op generatie worden doorgegeven. Soms zijn die gedragingen tijdelijk, zoals de “zalmhoedjes”-rage waarbij orka’s dode zalmen op hun kop droegen. Maar het rammen van boten lijkt een blijvende traditie te worden. “Sommige van deze orka’s groeien op met het spel,” zegt Rose.
“Helaas vrees ik dat, nu we in 2025 zijn en ze het nog steeds doen, het een cultureel element van deze populatie aan het worden is.”
Angst en schade voor zeevarenden
Voor zeelui is het begrijpelijk dat zulke ontmoetingen beangstigend zijn, vooral als een boot beschadigd raakt of zelfs zinkt. Tijdens de incidenten van eind augustus ramden de dieren een jacht en beschadigden ze bijna het volledige roer van een ander schip. Hoewel alleen deze twee boten daadwerkelijk schade opliepen, inspecteerden de orka’s ook andere vaartuigen voordat een patrouilleschip ingreep. “De waarheid is dat we erg bang waren… toen we ons realiseerden dat de orka’s de boot raakten,” vertelde een bemanningslid aan The Independent.
Hoe nu verder?
Omdat dit gedrag mogelijk het ‘nieuwe normaal’ wordt in de regio, moeten wetenschappers, autoriteiten en zeevarenden zoeken naar oplossingen. Een rapport aan de Internationale Walvisvaartcommissie waarschuwde vorig jaar nadrukkelijk tegen het aanvallen van de orka’s. Dit omdat deze populatie ernstig bedreigd is en het bovendien illegaal is om de dieren te verwonden of te doden. Toch zijn er al schokkende beelden opgedoken van mensen die vuurwerk naar de dieren gooien en andere pogingen om de dieren weg te jagen. Volgens het rapport is dit “niet alleen ineffectief is, maar mogelijk het gedrag versterkt en de schade juist verergert.”
Beter is het volgens onderzoekers om kalm en stil te blijven en rustig van de orka’s weg te varen. Geluid gebruiken om ze te verjagen moet alleen in uiterste gevallen gebeuren, omdat ze eraan gewend kunnen raken. Ondertussen onderzoeken autoriteiten of roeren kunnen worden aangepast, bijvoorbeeld met ruwe oppervlakken of punten, om het gedrag te ontmoedigen. Ook wordt gewerkt aan real-time volgsystemen zodat boten de dieren kunnen vermijden.
Wij zijn te gast
“Dit is niet een walvisprobleem, dit is een mensenprobleem”, besluit Rose.
“Zij leven daar. Dat is hun thuis, 24 uur per dag. Wij varen er alleen doorheen. We zijn in hun woonkamer. Wij zijn de gasten. Het is simpelweg de prijs die we betalen voor onze aanwezigheid.”
Bron:
- NationalGeographic
- Lees meer op Animals Today:
©AnimalsToday.nl Aurora van de Loo
