Pfas is een verzamelnaam voor meer dan 4000 gevaarlijke niet-afbreekbare chemische stoffen. Vanwege hun water- en vuilafstotende werking worden ze gebruikt in pannen met een antiaanbaklaag, bakpapier, regenkleding, cosmetica en blusschuim. Het worden ook wel ‘forever chemicals’ genoemd; chemische stoffen die nauwelijks afbreken en zich opstapelen in bodem, water en uiteindelijk in levende wezens. Over de risico’s van leverproblemen, hormoonverstoring en een verhoogde kans op kanker bij mensen wordt inmiddels steeds meer geschreven. Maar dieren verdwijnen in de voetnoten, alsof hun blootstelling minder belangrijk is.
Toch stapelen de voorbeelden zich op. Recent onderzoek van de Amerikaanse Environmental Working Group (EWG), die aan de hand van eigen onderzoek bewustwording rondom milieuzaken wil bevorderen, blijkt dat inmiddels bij meer dan 330 diersoorten wereldwijd pfas (Per- en polyfluoralkylstoffen) zijn aangetroffen. Het gaat hierbij onder meer om ijsberen, tijgers, apen, panda’s, dolfijnen, vissen, vogels, kikkers, paarden, katten, eekhoorns en otters.
.
Chemische stoffen PFAS aangetroffen bij honderden diersoorten
Pfas bij dieren in Nederland
In Nederland gaat het onder meer om paling en spiering in rivieren, mosselen en garnalen uit de Westerschelde, meeuwen en uilen met hoge concentraties in hun bloed, en zeehonden in de Waddenzee. Bij hobbykippen zijn dermate hoge waarden gemeten dat het eten van hun eieren wordt afgeraden. Maar de vraag wát dit gif met de kip zelf doet, blijft onbeantwoord.
Uit meerdere studies weten we dat blootstelling aan pfas kan leiden tot leverbeschadiging, groeiachterstand, verminderde vruchtbaarheid en een verzwakt immuunsysteem. Onderzoekers van de Wageningen Universiteit (WUR) concluderen niet voor niets:
“Pfas is momenteel de belangrijkste probleemstof voor het ecosysteem van de Westerschelde.”
.
Achterstand door vergiftiging
En dan de lange termijn. Daarover tast men grotendeels in het duister. Deze stoffen verdwijnen niet: ze stapelen zich generatie na generatie op. Elke paling, elke vogel, elke zeehond begint zijn leven al met een ‘achterstand’ door vergiftiging.
Onderzoekers geven aan dat het nog tientallen jaren kan duren voordat we echt weten wat pfas precies met de natuur doet. Het onderzoek is nu gefragmenteerd: iedereen ontrafelt een klein stukje, terwijl het grote beeld ontbreekt. Anders dan bij pcb’s, die inmiddels veertig jaar intensief zijn bestudeerd, blijft pfas zich ongrijpbaar gedragen. Tot die tijd is aandacht voor de gevolgen, óók voor dieren en ecosystemen, dringend geboden. En alsof dat nog niet genoeg is, krijgen dieren daarnaast ook een dagelijkse dosis gifstoffen uit bestrijdingsmiddelen binnen. Uit onderzoek blijkt dat pesticiden veel meer organismen aantasten dan gedacht; van bijen en vlinders tot amfibieën en vogels. De biodiversiteit staat al zwaar onder druk, en pfas komt daar nog eens bovenop. Het gevolg: een steeds giftiger leefomgeving waar dieren geen kant op kunnen.
.
Politiek stilzwijgen
Wat doet de politiek? Het RIVM noemt pfas al jaren urgent. Gemeenten en waterschappen luiden de noodklok. Maar het kabinet schuift maatregelen voor zich uit. Demissionair minister Wiersma wil bijvoorbeeld dat boeren het pesticiden gebruik ‘vrijwillig’ terugbrengen. De bekende route die in het verleden al mislukte. Het demissionaire kabinet ziet verder niets in een nationaal verbod op het gebruik of het lozen van pfas. Volgens minister Robert Tieman en staatssecretaris Thierry Aartsen (Infrastructuur en Waterstaat) leidt geen van beide opties leidt snel tot een afname van deze chemische stoffen in het milieu. Nederland zet al enkele jaren in op een Europees pfas-verbod, maar dat blijkt een moeizaam en tijdrovend proces. En intussen stapelt het gif zich verder op.
.
Giftige nalatenschap
Pfas vormt een stille, giftige nalatenschap en wordt daarnaast óók stilgehouden in berichtgeving, in beleid en in keuzes. Alsof het leed van dieren er minder toe doet. Zolang de focus uitsluitend is gericht op menselijke gezondheid, blijft de natuur het zwijgende slachtoffer van onze giftige nalatenschap.
Bronnen:
- De Bijenstichting
- RTL Nieuws
- De Volkskrant [1, 2]
- WUR
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Mariska van Geelen
