De blauwe kraanvogel, ook bekend als Stanley-kraanvogel of paradijskraanvogel, is in een recente regionale beoordeling in Zuid-Afrika aangemerkt als ‘kwetsbaar’. Het aantal dieren is nu zo ver afgenomen dat de status ‘bijna bedreigd’ niet meer passend is. En dat is opmerkelijk, want beschermingsmaatregelen leken goed te werken. Toch gaat het nu ineens mis en heeft de diersoort last van menselijke bedreigingen.
Uit gegevens van de Coordinated Avifaunal Roadcounts (CAR), een project dat al jarenlang de landvogels van Zuid-Afrika monitort, blijkt het aantal blauwe kraanvogels sterk af te nemen. Met name in de regio Overberg in de West-Kaap. Opvallend, want juist daar ging het lange tijd goed met de soort. Door gerichte beschermingsmaatregelen groeide de populatie in tussen 1994 en 2010 met maar liefst 261 procent. Ook landelijk nam het aantal toe: tussen 2000 en 2010 was sprake van een stijging van 57 procent. Maar dat is dus niet langer het geval. Tussen 2011 en 2025 daalde de populatie in Overberg met 44 procent en ook in andere regio’s is een neerwaartse lijn zichtbaar. In een gezamenlijk persbericht laten de Overberg Crane Group, Endangered Wildlife Trust (EWT) en International Crane Foundation (ICF) weten:
“De redenen achter de dramatische achteruitgang in de Overberg in de afgelopen veertien jaar zijn onduidelijk, maar onderzoek heeft wel wat aanwijzingen opgeleverd.”
Volgens onderzoek van EWT kampt de nationale vogel van Zuid-Afrika met een zorgwekkend laag broedsucces. Eerdere studies noemden al factoren zoals verstoring van nesten, vernieling door landbouwmachines, onbevruchte eieren en predatie als belangrijke oorzaken van het lage aantal succesvolle jongen.
Bedreigingen door de mens
Blauwe kraanvogels leven voornamelijk op graslanden, maar doordat hun leefgebied steeds kleiner wordt, trekken ze naar landbouwgrond. Volgens EWT-natuuronderzoeker Christie Craig is dat risicovol, omdat ze daar gif binnenkrijgen dat bedoeld is voor ganzen en knaagdieren. Bovendien valt het broedseizoen samen met de oogst, waardoor nesten verstoord worden of verloren gaan onder maaimachines.
Andere bedreigingen, beschreven in het regionale rapport, zijn eveneens aan menselijk handelen te wijten. Kuikens – en soms ook volwassen vogels – raken verstrikt in prikkeldraad of komen vast te zitten in drinkbakken van vee, waaruit ze niet kunnen ontsnappen. Volwassen vogels vliegen bovendien geregeld tegen hoogspanningskabels.
Blauwe kraanvogel verdwijnt zonder gerichte bescherming
Bezuinigingen op natuurbeheer bemoeilijken het beschermen en monitoren van de populatie. Bovendien zijn de kraanvogels vaak buiten het bereik van bestaande beschermingsmaatregelen, omdat ze zich op landbouwgrond ophouden. Landbouwgebied valt namelijk niet onder beschermd natuurgebied en mist nationale prioriteit, stelt Kevin Shaw, vogelkenner en voorzitter van de Overberg Crane Group.
Research by Fitz alumna, Michelle Bouwer and Dr Christie Craig, offers insight into the reasons behind the dramatic population decline that prompted a Red Data Book uplisting of the Blue Crane from “near threatened” to “vulnerable”.
groundup.org.za/article/sas-…
#AfricanOrnithology
#Ornithology— FitzPatrick Institute of African Ornithology (@africanornithology.bsky.social) 2 juli 2025 om 15:23
Toch zijn beschermingsmaatregelen van cruciaal belang voor het voortbestaan van de soort. Craig benadrukt dat de achteruitgang het grootst is in gebieden waar inspanningen om de soort te behouden zijn afgebouwd:
“In gebieden waar we het gaspedaal hebben losgelaten omdat de populaties het goed deden en stabiel bleven, zoals in Karoo en West-Kaap, zijn de aantallen afgenomen.”
De regio Overberg is niet alleen belangrijk voor de blauwe kraanvogel, maar ook voor andere soorten zoals de zwarte kiekendief. Deze vogels zijn grotendeels afhankelijk van de inzet van natuurbeschermingsorganisaties, die met beperkte middelen proberen zoveel mogelijk te betekenen voor de dieren. Zo benadrukt Shaw over de status van de kraanvogels:
“De enige reden waarom de soort zich ‘herstelde’, was dankzij beschermingsmaatregelen.”
Toch biedt het verleden ook hoop: waar er genoeg middelen zijn voor natuurbescherming, herstelt de soort. Met gerichte inspanningen, samenwerking tussen boeren, natuurbeschermers en overheid en voldoende financiële steun, is wellicht een nieuwe opleving voor de kraanvogels mogelijk.
Bronnen:
©AnimalsToday.nl Imane Vossen
