Bijen worden bedreigd door oorlog, microplastics en antibiotica. Dit is de conclusie van een alarmerend rapport over nieuwe bedreigingen voor bijen wereldwijd. Het rapport werd op Wereld Bijendag (20 mei 2025) gepubliceerd door de wetenschappelijke coalitie Bee:wild, in samenwerking met de Universiteit van Reading. Het rapport, wijst op de twaalf opkomende gevaren die in de komende 5 tot 15 jaar een ramp kunnen betekenen voor bestuivers als bijen, vlinders en vleermuizen.
Bestuivers zijn cruciaal voor dieren, planten én mensen. Zonder hun werk – het bestuiven van 75 procent van de belangrijkste voedselgewassen – stort het ecosysteem in. Toch worden bijen nu bedreigd door oorlogen, microplastics, antibioticagebruik, lucht- en lichtvervuiling. Deze nieuwe gevaren verergeren bestaande problemen zoals het verlies van bloemrijke leefgebieden.
Grootste bedreiging voor bijen: voedselarmoede door oorlog
De belangrijkste nieuwe bedreiging voor bijen is de veranderingen in gewassen door oorlog. In conflictgebieden, zoals Oekraïne, kiezen boeren voor monoculturen in plaats van diverse gewassen. Hierdoor verdwijnen bloemen die wilde bijen nodig hebben voor voedsel. Dit maakt bijen extra kwetsbaar voor honger, ziekten en pesticiden.
Microplastics en antibiotica in bijenkorven
Uit onderzoek bij 315 bijenkorven in Europa bleek dat bijna alle honingmonsters microplastics bevatten. Vooral PET-plastic is wijdverspreid. Daarnaast worden antibiotica, die in de landbouw en veeteelt worden gebruikt, teruggevonden in bijenkorven. Deze middelen verstoren het zoekgedrag naar eten en het kan het immuunsysteem van de bijen aantasten.
Lucht- en lichtvervuiling: stille sluipmoordenaars
Twee onzichtbare bedreigingen voor bijen zijn lucht- en lichtvervuiling. Schadelijke stoffen in de lucht, zoals stik- en fijnstof, verstoren het reukvermogen van bijen. Daardoor is het moeilijker voor hen om voedsel te vinden en ze raken sneller uitgeput. Ook larven en voortplanting lijden onder vervuilde lucht.
Lichtvervuiling verstoort vooral nachtelijke bestuivers zoals motten. In verlichte gebieden bezoeken zij tot wel 60 procent minder bloemen, met dramatische gevolgen voor hun overleving én de planten die van hen afhankelijk zijn. In stedelijke gebieden, waar beide vervuilingsvormen samenkomen, worden bijen langzaam maar zeker uit hun leefgebied verdreven.
Ook Nederlandse bijen bedreigd
Ook in Nederland ondervinden bijen hinder van deze wereldwijde ontwikkelingen. Door stikstof, fijnstof en de intensieve landbouw is de luchtkwaliteit in delen van Nederland problematisch voor bijen. Bovendien zijn er ook in Nederlandse honing microplastics aangetroffen. En hoewel boomaanplant wordt gezien als klimaatmaatregel, blijkt uit het rapport dat soorten zoals eiken of kastanjes veel geschikter zijn voor bijen dan monoculturen van snelgroeiende bomen zoals populieren. Toch wordt deze laatste soort vaak gekozen in Nederlandse aanplant projecten.
Wat kunnen we doen?
Volgens het rapport zijn er wél kansen. Bloemrijke zonneparken, elektrische voertuigen die luchtvervuiling terugdringen, en het aanpassen van gewassen voor meer nectar en stuifmeel zijn veelbelovende oplossingen. Het rapport pleit ook voor strengere wet- en regelgeving op antibiotica, en het gebruik van technologie zoals AI om bijen beter te beschermen.
Razan Khalifa Al Mubarak, voorzitter van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) en bestuurslid van natuurbeschermingsorganisatie Re:wild – de drijvende kracht achter Bee:wild – zegt hier het volgende over:
“De keuzes die we vandaag maken, bepalen de toekomst – niet alleen voor bestuivers, maar voor al het leven op aarde. Samen kunnen we ervoor zorgen dat deze bijzondere soorten hun essentiële werk blijven doen en de natuurlijke wereld blijven ondersteunen die ook óns in leven houdt.”
Dieren centraal, toekomst in gevaar
Bijen verdienen niet alleen aandacht omdat ze nuttig zijn voor de mens, maar omdat ze levende wezens zijn die lijden onder vervuiling, uitbuiting en verwaarlozing. Als hun wereld verdwijnt, verdwijnt ook die van talloze andere dieren – van vogels die leven van nectar, tot egels die afhankelijk zijn van insecten als voedselbron.
Het rapport is een dringende oproep: bescherm bijen, bescherm het leven. Want zonder bijen, geen bloemen. En zonder bloemen, geen natuur.
Lees hier het rapport van Bee:wild en de Universiteit van Reading.
Bronnen:
- The Guardian
- University of Reading
- Lees ook:
©AnimalsToday Savannah Drenth
