Een nieuwe, vernietigende ‘exoot‘ werd ooit geboren op het land van Tata Steel in Velzen. De Tata-slak, ofwel de staalslak, is afval van de staalindustrie. De grijszwarte boreling is verzadigt met een bijtende stof, die vrijkomt in aanraking met water. Dit industriële afval leek echter alsnog winstgevend. Onder andere Rijkswaterstaat en gemeentes gebruikten de Tata-slakken voor de aanleg van wegen, fietspaden en zelfs kinderspeelterreinen. Tot het moment dat duidelijk bleek welke schadelijke effecten dit afval opleverde.
Het RIVM én de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) hebben de afgelopen jaren gewaarschuwd voor milieu- en gezondheidsrisico’s van staalslakken:
“Wanneer deze stoffen in de bodem en het grondwater terechtkomen, kunnen de dieren en planten die op of in deze bodem leven doodgaan.”
Tata-slak duikt onder
Tata-Steel en de Nederlandse staat laten zich niet zomaar aan de kant zetten door serieuze waarschuwingen. De Tata-slakken worden namelijk nog steeds op een andere wijze ingezet. Want als het bovengronds niet kan, dan maar onder water. En zo verdwijnt de Tata-slak onder beheer van Rijkswaterstaat in de kwetsbare buitenwateren van Zeeland, zoals bij de Wester- en Oosterschelde. Dit om de dijken te versterken. Het project fase VOV-4 van Rijkswaterstaat, die dit proces voorbereid, plant en uitvoert, loopt tot 2026. Een politiek embargo op dit gebruik van de slakken is, ondanks het voortschrijdend inzicht, niet ingesteld. De Rijksoverheid stelt zelfs (brief staatssecretaris, 21 juli 2025);
“Voor de volledigheid nog het volgende: naar de toepassing van staalslakken in groot oppervlaktewater is uitgebreid onderzoek gedaan. Op basis daarvan kan worden vastgesteld dat voor dergelijke toepassingen geen gezondheids- of milieurisico’s zijn aangetoond. Om die reden is er geen noodzaak om dergelijke
toepassingen te verbieden en op te nemen in de regeling.”.
De verwachting is dus dat er tonnen aan dergelijk afval onder water zullen verdwijnen, terwijl Rijkswaterstaat zelf wel toegeeft dat er milieuschade zal ontstaan:
“Ons ingrijpen heeft helaas wel effecten op het onderwaterleven. Om het negatieve effect zo klein mogelijk te houden, monitoren we wat er onder water gebeurt.”
‘Het gaat niet goed’
Dat er door Tata-slakken al nadelige effecten zijn voor de dieren en ander onderwaterleven wordt overigens bevestigd door natuur- en milieuorganisaties, vissers en sportduikers. Zij maken melding van verlies aan kwantiteit én kwaliteit van het onderwaterleven in de Wester- en Oosterschelde. Het blijkt ook eerder dit jaar uit een bericht van Radio Schouwen-Duiveland (28 februari 2025):
“Het gaat niet goed met de Oosterscheldekreeft.”
En
“Er wordt nog onderzocht waarom er zoveel kreeften in de Oosterschelde dood of zwak zijn. De universiteit van Wageningen doet hier onderzoek naar.”
.
In de wateren nabij de dijken leven naast – echte – zeeslakken ook veel andere diersoorten, zoals de wonderbaarlijke sepia’s (zeekatten). Zij paaien in de ondiepe wateren van de Oosterschelde (van 0 – 20 meter diepte) en laten hun eitjes onder andere achter bij beschermende structuren zoals rotsen. Daarnaast vinden men daar; zeepaardjes, anemonen, de Oosterscheldekreeft, slakken, zeesterren, garnalen, mosselen, kokkels, oesters, tapijtschelpen, zee-anjelieren en krabben.
Natura 2000
Vooral de Oosterschelde, nota bene een Europees en nationaal beschermd Natura 2000-gebied, is een kraamkamer van leven. Ook veel vogels zijn afhankelijk van dit gebied én de beschermde status daarvan. Deze unieke wereld staat op het punt te worden beschadigd.
Onherstelbare gevolgen staalslakken
Dat de Deltawerken onderhoud nodig hebben, is begrijpelijk, maar gaan we met de geplande werkwijze niet dezelfde kant op als met ander schadelijk afval (zoals microplastics, PFAS en radioactief afval)? Ontstaan er met de financieel aantrekkelijke dumping, want dát is het, niet opnieuw onherstelbare, nadelige gevolgen voor de dieren- en plantenwereld? Deze vragen zijn legitiem. Er bestaat een (duurder) alternatief, namelijk het verstevigen van de dijken met basalt, zand en grind. Of gaat deze logica niet op, omdat de financiële aspecten zwaarder wegen dan het goede beheer van een Natura 2000-gebied?
.
.
De Deltawerken én de verzorging daarvan zijn een Nederlands paradepaardje, waar koning Willem-Alexander als waterdeskundige graag mee pronkt. Door klimaatverandering wordt er door verschillende landen steeds vaker een beroep gedaan op kennis uit Nederland over de strijd tegen het water. Dan kun je met goed fatsoen niet aankomen met een advies om daarvoor zeer dieronvriendelijke, wellicht dodelijke staalslakken te gebruiken (lees: dumpen).
Bronnen (A-Z):
Massaal paringsritueel van bruinvissen gezien in Oosterschelde
©AnimalsToday.nl Ron van de Pas
