In de landbouw zijn ze al jaren verboden, maar voor huisdieren liggen ze nog gewoon in het schap: bestrijdingsmiddelen tegen vlooien met stoffen als fipronil, imidacloprid, permethrine, flumethrine en fluralaner. Verkrijgbaar als kauwtablet, pipet of vlooienband. Vlooienmiddelen zitten vol met uiterst omstreden gifstoffen, die bekend zijn vanwege hun schadelijke uitwerking op onder meer insecten, zoogdieren en vogels.
In een recente uitzending van het tv-programma Radar, was te zien hoe deze middelen via huisdieren in het milieu terechtkomen. Wat te giftig is voor gewassen, wordt dus nog steeds gebruikt in de vacht van honden en katten. Dieren met wie je knuffelt, mee in bed slaapt en in dezelfde plassen zwemt. Aanbevolen door de dierenarts, dus wat kan er mis zijn?
Van landbouwgif naar huiskamer
Milieuwetenschapper Ivo Roessink (Universiteit van Wageningen) onderzoekt met honden hoe deze stoffen in oppervlaktewater terechtkomen. Hoewel het gebruik in de landbouw al jaren verboden is, bleven de concentraties in het water hoog. Zijn insteek: de kans is groot dat vervuiling via huisdieren komt.
Voor de bestrijding van vlooien en teken zijn verschillende middelen in omloop: pipetten (spot-on), vlooienbanden en kauwtabletten. Al deze varianten bevatten werkzame stoffen die via huid, vacht of ontlasting hun weg naar het milieu vinden. Bij de druppels verspreidt de werkstof zich via de talglaag over het lichaam; bij vlooienbanden komt het gif geleidelijk vrij via de huid, en bij tabletten worden de stoffen via de bloedbaan uitgescheiden. Zo komen ze terecht op handen, dekens, vloeren, in waswater en uiteindelijk in het oppervlaktewater.
Onderzoek van Wageningen bevestigde dat fipronil en imidacloprid zelfs in sloten en vijvers ver van landbouwgrond worden gevonden. Deze middelen zijn extreem giftig voor (water)insecten en vissen en dragen bij aan de afname van biodiversiteit.
.
Vlooienmiddelen gevaar voor vogels
Ook vogels lopen risico. Volgens Timo Roeke van Vogelbescherming Nederland weten veel baasjes niet dat behandelde dieren een gevaar vormen voor nestvogels. Na een borstelbeurt laten mensen de haren van hun huisdier vaak goedbedoeld buiten voor de vogels, als nestmateriaal. Maar ook die haren kunnen het gif verspreiden, het is met name gevaarlijk voor jonge vogeltjes die nog geen veren hebben om zich te beschermen:
“Honden- en kattenharen zijn populair nestmateriaal voor bijvoorbeeld mezen,” zegt hij. “Via deze haren komen vogels direct in contact met het gif. Ze eten het niet, maar zitten er dagenlang op. Vooral jonge vogels zijn kwetsbaar.”
Zijn advies:
“Behandelde haren uit de borstel horen bij het restafval, niet in de tuin of op de composthoop.”
.
Fipronil: verleden tijd? Niet voor je huisdier
De naam fipronil klinkt vast bekend. In 2017 leidde het middel tot een van de grootste voedselveiligheidsschandalen van Nederland, toen miljoenen eieren besmet bleken door gebruik van fipronil in kippenstallen tegen bloedluizen. Miljoenen eieren werden vernietigd, kippen geslacht en bedrijven stilgelegd. De stof werd vervolgens verboden in de veehouderij. maar opvallend genoeg níet in producten die men zonder aarzeling op huisdieren aanbrengt.
.
.
Het is een ongemakkelijke paradox: hetzelfde gif dat men destijds uit de voedselketen verwijderde, zit nu routinematig op dieren die in bed, op de bank en op schoot liggen.
Onzichtbare blootstelling
Brits onderzoek toonde aan dat eigenaren nog dagen na behandeling residuen van imidacloprid op hun handen hadden na het aaien van hun hond. Langdurige blootstelling aan lage doses kan volgens toxicologen leiden tot verstoring van het zenuwstelsel en de hormoonhuishouding. Bij dieren zelf worden soms huidirritaties, braken of sloomheid gemeld; tekenen dat het lichaam moeite heeft om het gif af te breken.
Toxic Love
Je behandelt je huisdier uit zorg en bescherming, maar die bescherming heeft een prijs. Met elke druppel vlooienmiddel komt er een beetje landbouwgif het huishouden én het milieu binnen. Zo vergiftig je onbedoeld precies dat wat je liefhebt. Het is wrang dat je een hond behandelt om één parasiet te doden, terwijl diezelfde behandeling duizenden andere levens in de natuur schaadt.
Een oproep tot bewustwording
Niemand pleit voor vlooienplagen of tekenziektes. Maar de vraag is of men elk dier preventief moet behandelen, het hele jaar door, met vlooienmiddelen die zo’n grote ecologische voetafdruk hebben.
Er bestaan alternatieven: regelmatig kammen, gerichte behandeling bij besmetting, natuurlijke producten (mits zorgvuldig gekozen) en vooral: overleg met de dierenarts over wat écht nodig is.
Bronnen:
- Uitzending Radar 15 september 2025
- ScienceDirect
- Vogelbescherming
- WUR
- Lees ook op AnimalsToday:
.
©AnimalsToday.nl Mariska van Geelen
