Koeien in het Oosterpark kunst of slinkse marketing?

Van ‘Melk de witte motor’ tot de schoolmelk op basisscholen; al generaties lang vertelt de zuivelindustrie ons dat melk onmisbaar is. Met vrolijke koeien in de wei in reclames, lespakketten in de klas en gesponsorde sportevenementen wordt een romantisch en opgewekt beeld geschetst van melk als hét gezonde product. Het meest recente voorbeeld van dit soort marketing is een levend ‘kunstwerk’ met koeien in het Amsterdamse Oosterpark.

Er grazen opeens koeien in het Amsterdamse Oosterpark. Geen boerenprotest, maar een ‘levend schilderij’, bedacht door het Antwerpse collectief Captain Boomer. Het werd naar Nederland gehaald door LTO Nederland en de zuivelsector. Bezoekers kunnen plaatsnemen op de gouden lijst eromheen. Een idyllisch tafereel, behalve dat het niet vertelt dat 31 procent van de melkkoeien in Nederland nooit een stap buiten zet en dat 28 procent van alle melkkoeien kreupel loopt.
.

UU en WUR: 28 procent van de melkkoeien is kreupel

.
Het ‘kunstwerk’ met koeien in het Oosterpark laat zien wat men de consument graag wil laten geloven, niet wat er werkelijk gebeurt in de melkveehouderij. Artistiek directeur Bart van Peel van Kunstenaarscollectief Captain Boomer zegt hierover:

“We lijsten eigenlijk de werkelijkheid in, op een onverwachte plek. Door echte koeien tijdelijk in stedelijke ruimtes te presenteren kunnen bezoekers op een directe, poëtische manier verbonden raken met natuur en landbouw.”

Maar hoeveel ‘werkelijkheid’ is dit nog, met doorgefokte hoogproductieve melkkoeien die in de praktijk vaak amper buiten komen? Natuur is in deze opstelling ver te zoeken. Wat we zien is vooral een geïdealiseerde versie van de veehouderij: een heuse reclamespot onder het mom van kunst. Dit is geen kunstuiting maar een commercieel opzetje, een reclame met levende dieren die er zelf helemaal niet aan hebben.

Stress en risico’s in Oosterpark

Het mag dan misschien leuk lijken die koeien in het Oosterpark, maar er is een forse keerzijde voor de dieren. De koeien worden dagelijks op transport gezet om in het park te grazen, een stressvolle ervaring voor dieren die gewend zijn aan een relatief rustige, voorspelbare omgeving. In het Oosterpark worden ze geconfronteerd met onbekende stadsgeluiden van trams, blaffende honden en grote groepen mensen die beslist niet fluisteren. Bovendien: een stadspark is geen boerenerf. Hondenpoep, etensresten, gebruikte naalden en zelfs menselijke uitwerpselen met drugsresten vormen een risico voor de gezondheid van de dieren. De vraag is dan ook: dient dit ‘levende schilderij’ de koeien, of vooral het imago van de zuivelindustrie?
.

RCC: Televisiecommercial ‘Boeren houden van koeien’ is misleidend

Discussie over vergunning voor de koeien

Ook bestuurlijk en in de omgeving leven bezwaren. Zowel de wethouder, het stadsdeel als omwonenden spraken hun zorgen uit over het project. Op verzoek van Partij voor de Dieren gemeenteraadslid Judith Krom zegde de wethouder toe te onderzoeken of de vergunning kon worden teruggedraaid. In een brief bevestigde hij dat

“…de activiteit zich bevindt op een snijvlak tussen een evenement, reclame en een manifestatie.”

Uiteindelijk bleek er echter geen juridische mogelijkheid meer om de vergunning in te trekken en dus grazen de koeien alsnog in het Oosterpark.
.

Tijd voor het échte plaatje

Weidegang van de koeien in Nederland staat al jaren onder druk. Volgens cijfers van het CBS stond in 2024 maar liefst 31 procent van de melkkoeien permanent op stal. Dat betekent dat één op de drie koeien hun hele leven niet buiten komen. Bij de koeien die wél weidegang krijgen, neemt het gemiddeld aantal dagen buiten af: in 2024 zes dagen minder dan het jaar ervoor. Voor de koe betekent dit een leven op beton: weinig ruimte om te bewegen, een constant kunstmatig klimaat en een gebrek aan natuurlijk gedrag zoals grazen of liggen in de zon. De idyllische koe in de wei, laat staan in een stadspark, is voor steeds meer melkkoeien geen realiteit meer.
.

Driekwart van de koeien in Overijssel krijgt geen schaduw

.
Wie écht de werkelijkheid wil ‘inlijsten’, zou ook de andere kant van het verhaal moeten laten zien. Dat de lichamen van melkkoeien extreem zwaar belast worden om jaar na jaar hoge melkproducties te halen. Dat hun kalveren kort na de geboorte worden weggehaald, wat voor moeder en jong stress en hoorbaar verdriet veroorzaakt. Dat ze naar de slacht gaan zodra ze onvruchtbaar worden of hun melkproductie afneemt moet ook in beeld. Vaak al rond hun vijfde of zesde levensjaar, terwijl koeien in een natuurlijke omgeving twintig jaar oud kunnen worden.

Hoeveel is ‘kunst’ ons waard?

Dit ‘levende schilderij’ toont niet de werkelijkheid, maar een zorgvuldig geregisseerd decorstuk. Het bevestigt precies het romantische beeld dat de sector ons al decennia voorschotelt: blije koeien in de wei, melk als vanzelfsprekend onderdeel van ons leven.

Als samenleving hebben we besloten dat wilde dieren niet meer in circussen mogen optreden, omdat hun welzijn zwaarder weegt dan ons vermaak. Waarom vindt men het dan wel acceptabel om koeien als marketingmiddel in te zetten, middenin een druk stadspark, met alle stress en risico’s die dat met zich meebrengt? Misschien is het tijd dat we niet alleen naar de ‘kunst’ kijken, maar ook naar het frame eromheen?

Bronnen (A-Z):